Son yıllarda mesken fiyatları ve kiraların katlanarak yükselmesinin değişik birçok nedeni var. Bunların başında ise muhtaçlığa yanıt verecek kadar konut üretilememesi geliyor. Türkiye’nin yıllık yeni konut muhtaçlığı 1 milyon civarında olmasına karşın, son 10 yıldaki ortalama konut üretimi 750 binin altında kaldı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran; 2013-2022 yıllarını kapsayan 10 yıllık devirde Türkiye’de 7 milyon 326 bin 802 daire için yapı kullanım müsaadesi (iskan) verildi. Bu konutların 510 bin 69’u kamu kurum ve kuruluşları tarafından üretilirken, 6 milyon 670 bin 508 adedi özel bölüm tarafından üretildi. Geriye kalan 146 bin 255’i ise yapı kooperatifleri tarafından inşa edilerek kullanıma hazır hale getirildi.
ÜRETİM 2 KATINA ÇIKSA DA TALEBİ KARŞILAMIYOR
2003-2022 devrinde ise Türkiye’de 3 milyon 723 bin 381 konut üretildi. 2013-2022 devrindeki konut üretimi, bir evvelki 10 yıllık periyoda (2003-2012) nazaran yaklaşık 2 katına çıksa da, artan talebi karşılamaması dikkat çekiyor. Artan nüfusa karşın Türkiye’de konut sahipliliği oranı hala yüzde 60 düzeylerinde bulunuyor. Türkiye’deki nüfusun yüzde 40’ı ise kirada oturuyor. Bu türlü yüksek bir potansiyel olduğu halde, konut üretiminin talebi karşılamaktan uzak olması dikkat çekiyor.
BU YILKİ SAYILAR DA PEK PARLAK DEĞİL
2023’ün birinci çeyreğinde 126 bin 137 konuta yapı kullanma müsaade dokümanı verilirken, bu sayı ikinci çeyrekte 106 bin 881’e düştü. Yılın birinci altı ayında 233 bin 18 konut için müsaade dokümanı verildi ve bu sayı geçen yılın birebir devrine nazaran düşük kaydetti. Bu durum, hem birinci meskenini almak isteyenlerin konuta erişimini zorlaştırıyor hem de fiyatların çok yükselmesini beraberinde getiriyor. Kesim temsilcileri, konut üretimin artırılmasını ve arzın güçlendirilmesi gerektiğini belirtiyor.
YAPI RUHSATI İZİNLERİNDE ARTIŞ VAR
İnşaat kesiminin hareketliliği ortaya koyan bir öteki data ise yapı ruhsatı müsaadelerine ait datalardır. TÜİK datalarına nazaran; Türkiye’deki belediyeler 2013-2022 periyodunda toplam 8 milyon 144 bin 518 daire için yapı ruhsatı (inşaat yapma izni) verdi. Bu yılın Ocak-haziran periyodunda ise 319 bin 500 daire için inşaat yapma ruhsatı verildi. Yılın ikinci çeyreğinde yapı ruhsatı sayısında görülen önemli yükseliş dikkat çekiyor. Birinci çeyrekte 130 bin 760 daire için verilen yapı müsaadesi sayısı yılın ikinci çeyreğinde 188 bin 740’a yükseldi.
Ofisi konuta dönüştürme müsaadesi var
Konut arzının talebe yetişmemesi nedeniyle ticari alanların (ofis) muhakkak bir oranda konuta dönüştürülmesi için yasal düzenleme yapıldı. 12 Temmuz 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e nazaran, atıl durumdaki boş ofislerden kaideleri uygun olanların, toplam konut oranı en fazla yüzde 50 olabilecek halde konuta dönüştürülebilmesi için belediye meclislerince karar alınabilmesi imkanı getirildi.
Mehmet Ali Parto
