Kahramanmaraş zelzelelerinin akabinde hayvanların felaketi evvelce hissedebildiklerine dair birçok savlar ortaya atıldı. Hayvanların zelzelesi evvelden hissettiğine dair fikirler çok eskiye dayanırken, bilimsel bilgiler hususa ait merak edilen sorulara karşılık verdi. Pekala hayvanlar zelzelesi evvelden hisseder mi? İşte zelzele öncesinde hayvanların olağandışı hareketleri…
Türkiye, Kahramanmaraş merkezli meydana gelen ve gerisindeki tetikleyici zelzelelerin yaralarını sarmaya devam ediyor. 40 bini aşkın vatandaşın vefat ettiği sarsıntılarda yüz binlerce insanın da hayata tutunması mucizelere tanıklık ettirdi. Asrın felaketi olarak tarihe geçen sarsıntıların akabinde toplumsal medya kullanıcıları hayvanlar hakkında kıymetli bir sav ortaya sundu. Zelzeleden çabucak evvel kedi, köpek ve kuşların garip davrandığı ileri sürüldü. Kuşların sürü halde uçtuğu köpeklerin de ulumaya başladığı söylendi. Bu argümanların akabinde ‘Hayvanlar zelzelesi evvelce hissedebilir mi? sorusu başları kurcalamaya başladı. Birçok kişinin araştırmaya başladığı hususa ait bilimsel bilgiler ortaya çıktı. Datalar sonucunda hayvanlar, birincil olan P dalgasını evvelce seziyor.
HAYVANLAR P DALGALARINI HİSSEDEBİLİYOR
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’na (USGS) nazaran, bir zelzeleden evvelki saniyelerdeki olağandışı hayvan davranışları, iki tıp sismik dalga ortasındaki farkla açıklanıyor. Birincil dalgalar ya da P dalgaları bir zelzeleden birinci yayılan ve merkez üssünden saniyede birkaç km süratle ilerleyen dalgalara deniliyor. USGS, bunların hayvanlar için daha fark edilebilir olduğunu söylüyor. P dalgalarını, tabanı yuvarlanma hareketiyle sarsan daha güçlü ikincil yahut S dalgaları takip ediyor.
Konuya ait USGS kılavuzunda, “Çok az insan zelzele kaynağından en süratli ilerleyen ve daha büyük S dalgasından evvel gelen daha küçük P dalgasını fark eder. Lakin daha keskin duyulara sahip birçok hayvan, S dalgası gelmeden saniyeler evvel P dalgasını hissedebilir.” deniliyor.
Bununla birlikte, sismoloji makineleri tarafından tespit ve tahlil edilen birinci sarsıntılar, erken ikaz sistemleri tarafından sarsıntıları iddia etmek için de kullanılıyor. Bu çeşit aygıtlar, ekseriyetle sarsıntıya bir dakikadan daha az kala bir müddet içinde ihtar verirken hayvanlar sarsıntıları çağdaş aygıtlardan daha düzgün algılıyor olabilir mi?
“BU SİSMİK BİR AKTİVİTE DEĞİL”
Almanya’da yer alan Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü’nde, bilim araştırmalarının bile yetersiz kaldığı hususa ilişkin Martin Wikelski, şu açıklamalara imza attı:
“Hayvanların sarsıntıların öncülerini nitekim hissettiklerine dair çok güzel bir göstergemiz var ve bu sismik aktivite değil.”
DEPREMDEN 45 DAKİKA EVVEL OLAĞANDIŞI DAVRANMAYA BAŞLADILAR
Wikelsi’nin 2020’de yayınlanan bir çalışmasında ise o ve meslektaşları, hayvanların zelzele olup olmayacağını evvelden tespit edebilmelerini anlayabilmek için bir çiftlikteki ineklere, köpeklere ve koyunlara elektronik etiketler taktı. Aylar boyunca izlenen hayvanların, yakınlarda tespit edilen sekiz büyük zelzelenin yedisinden evvel, 45 dakikadan fazla bir müddet boyunca alışılmadık derecede hareketli oldukları görüldü.
Wikelski’nin “temelde hayvanlar için küçük cep telefonları” olarak tanımladığı aygıtlarla yürütülen araştırma, hayvanların sarsıntıları potansiyel olarak insanlardan 12 saatten daha evvel, rastgele bir zelzeleden çok evvel, tespit edebileceklerini öne sürdü.
Diğer taraftan Wikelski, hayvanların alışılmadık reaksiyonlar vermesinin nedenlerinin şimdi net olmadığını söyledi. Wikelski, “Bize bir şeyler söyleyebileceklerine dair işaretler var. Bunu nasıl yaptıklarını şimdi bilmiyoruz. İnekler başlangıçta donup kaldılar, hiç hareket etmediler. Sonra köpekler havlamaya başladı.” diye konuştu.
Wikelski’nin çalışmasında, hayvanların sarsıntıları merkez üssünden 20 km uzaklığa kadar evvelce tespit edebilmiş olabileceklerini söyledi. Wikelski, ayrıyeten çiftlik hayvanlarının yer altı basıncı nedeniyle havaya salınan demir düzeylerine reaksiyon verip vermediği konusunda daha fazla araştırma yapmayı planladığını aktararak, “Bu hayvanların kavrıyor üzere göründüğü öbür faktörler de var. Ancak bu hala bir kara kutu” dedi.
