“Türkiye Yüzyılı Konuşmaları” programı çerçevesinde Samsun’da sevenleri ile buluştu. Ortaylı, cumhuriyet kavramı, tarihçesi ve ülkelerin göç alması ile ilgili bilgiler verdi.
Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından Çok Gayeli Salon’da gerçekleşen programa çok sayıda vatandaş katıldı. Ağır iştirakin olduğu programda konuşan İlber Ortaylı, “Ortada Türkiye Cumhuriyeti diye bir varlık var. Bu Cumhuriyet’in her vakit için bugün daha çok propagandası yapılıyor. Her vakit için dünyada da kendince bir müspet görünümü vardır. Son olaylarda da biz artık Filistin için çok kıyamet koparıyoruz. Azerbaycan koparmıyor. O bölge daha çok Amerika’ya yakın bir siyaset takip ediyor. Demek ki onların İsrail ile öbür türlü bir bağı var. Bu bu türlü de sarfiyat ve kimse de bundan fazla rahatsız olmaz” dedi.
Göç yorumu
İlber Ortaylı, programın moderatörünün sorduğu “Ülkenin dışından gelen göç bir ülkeyi nasıl değiştirir?” sorusuna şu yanıtı verdi:
“Bir arbededir gidiyor. ‘Türkiye göç ülkesi değildir’ lafı çok kaba bir laftır ve geçerli değildir. Dünyada gelişen, değişen ve kimi şeyleri yapan ülkelerin göç ülkesi olmaması mümkün değildir. Biz burada sanayi kuruyoruz, donanmayı geliştiriyoruz, zirai yapımızdaki sorunları halledeceğiz. Buraya adam gelir. Ahlaki olarak da gelir. Çinliler Uygurluları keserken ben buradan mal üzere bakamam. Çin utanmaz bir memlekettir, beşerlerine hürmetleri yoktur, kendi insanlarını iş hayatında köle üzere kullanır. Köleyi bile dış yatırımcılara kiralar. İnsan hayatının kıymeti olmayan yerdir. Çok açıktır. Buna itimat edemem. Fakat kimse de kalkıp da Çinlileri Uygurlular için kovalamaya kalkmaz. O denli bir şey olmaz. Bu çılgınlıktır. Uygurlar en eski Türk devletidir. Bizimle bu kadar içli bağları vardır. Konuşulan Türkçeleri, lehçeleri burası üzeredir. Alırsın. Niçin alırsın zira bizim köylülüğümüz bitmiş. Biz köylümüzü yetiştirememişiz. Köydeki aile nizamının uygun bir nizam kuramamışız. Kocakarı ile moruk, gelin ve oğlana her türlü eziyeti yapıyorlar. Bu türlü köy olmaz. Ben çocukken bulunduğum Avusturya’daki köye gidiyorum. İhtiyar teyze ile kocası oturuyorlar hanımefendi üzere orada kimse bir şey demiyor. İneklerinin altlarını öbürleri temizliyor. Bu türlü bir sistem kurulmuş. Bu yok bizde. Bulgaristan, Romanya, Macaristan’ın yaptığı iş köylünü gezdireceksin. Aşı yapacak, çobanlık bilecek. Göç ediyor buralara. Bu fındıkları kim toplayacak, bu meyveleri kim adam edecek? Bütün bunların dışarıdan gelmesi lazımdır. 3 buçuk milyon Suriyeli ne arıyor burada. O Suriyeli bu işleri yapmaz. Amerika’nın çölleri var, yeşillikleri var. Her yeri bereketlidir. O almıyor ben alacağım. Niçin alacağım?” diye konuştu.
“Türkiye Cumhuriyeti Osmanlı’nın devamıdır”
Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı’nın devamını olduğunu söyleyen İlber Ortaylı şunları söyledi:
“Burayı beğenmeyen beşerler var, etnik kümeler var. Kimileri dışardan teşvik görüyorlar. Pişman olurlar. Yaptığımız müşahedelere nazaran Türkiye’deki topyekun düzelme üzere her yerde yoktur. Bölgeler ortasında eşitsizlik var ancak bu durum Türkiye’de birçok ülkelere nazaran daha düzgün durumdadır. Pakistan, Hindistan bunu beceremiyor. Sovyetler Birliği bunu beceremiyor. Çok yetenekli, kültürel kalkınmaya son derece müsait, mazileri çok yüklü olan millet bile hak ettikleri düzeye çıkamamışlar. Türkiye’nin sanayi gelişimi çok güçlüdür. İmparatorluktan çöl almadık, o efsaneyi unutun. 20. yüzyıla girerken bize çöl kalmadı. Düzgün berbat bir demiryolu var. Diğerleri kurmuş ancak biz de bir şeyler biliyoruz. Ulusal savunma ve harp endüstrinde ustamız var. Biraz mühendisimiz var. Belli fabrikaları kurmuşuz özellikle ordunun gereksinimi için. Ziraatta bir ekip değişimler olmuş. Okullaşma değerli adımlar atılmış. Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı’nın devamıdır.”
“Samsun’u tercih etmedi”
Moderatörün Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Cumhuriyet’in temellerini atmak için Samsun’u tercih etmesiyle ilgili soruya ise İlber Ortaylı, “Samsun’u tercih etmedi. Bir kısmı diyor ki ‘Bu Samsun’u seçti ve çıktı’ diyor. Milletin orada hiçbir şeyden haberi yokken bizim paşa buraya çıkıyor ve derhal burada Cumhuriyet’i ilan ediyor. Yanlış. Bu o kadar kolay iş değil. Bu ilkokulda bile öğretilmez. Benim ilkokuldaki hocalarım bu palavrayı bana öğretmiyorlardı zira benim ilkokuldaki hocalarım 1900’lerin başında doğmuş insanlardı. Bu öğretmenler bu türlü palavralar anlatmazlar. Ondan sonraki öğretmen kuşaklarının dünyadan bihaber yetiştirilmesi. Bu çok kıymetli bir şeydir. Onun için olmaz. Paşa buraya çıktı zira güvenilen bir adamdı. Burada Türkler var, milliyetperverler var. Pontus Rumlar da var. Karmakarışık bir yer burası. Burada Mustafa Kemal’in ağzını açmayacağı, bilinmeyen görüşmeler yapmayacağı ve fazla durmayacağı apaçıktır. Buradan kendini Havza’ya atıyor. Oradan da Amasya’ya gidiyor ve tamim orada çıkıyor. ‘Artık savaş yapmalıyız, millet kendini kurtarır’ diye. Burada o yok. Lakin burası önemli bir yerdir. Bu Cumhuriyet’te de böyledir, ondan önce de öyledir” halinde konuştu.
“Biz asıl belediyeciliği bulmak istiyoruz”
Programda konuşan ve kelamları İsrail’i kınayarak başlayan Samsun Büyükşehir Belediye Lideri Mustafa Demir ise “Bir insan, bir topluluk ismine devlet denilen her ne yapıysa benim bildiğim ömrümde bu türlü bir vahşetin, bu türlü bir insanlık dışı tutumu dünya görmedi. Bu soykırımı, vahşeti şiddetle kınıyoruz. Bunu hiçbir vakit bizler ve kuşaklarımız asla unutmayacaktır. Baktım ki belediyecilik yol kanalizasyon, imar, kentsel sorunlar tamam bunlar bekleniyor lakin hafızamızdaki yalnızca belediyecilik buymuş üzere bir yerleşik niyet hakim oldu. Bu altyapılar bitince belediyecilik nereye gidiyor? Asıl belediyecilik o vakit başlıyor. Biz asıl belediyeciliği bulmak istiyoruz. İnsanımızın bizden ne istediği önemlidir” açıklamasında bulundu.
Program Samsun Büyükşehir Belediye Lideri Mustafa Demir’in İlber Ortaylı’ya plaket takdimi ile son buldu.
