TBMM Başkanlığı Genel Sekreterliği Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın hazırladığı “Çeşitli Ülkelerde Çalışma, Dinlenme ve Kısaltılmış Çalışma Süresi” başlıklı raporda, dünyada ve Türkiye’de çalışma ve dinlenme müddetlerine ait tarihî sürece yer verildi. Çalışma saatlerinin düzenlendiği ulusal ve memleketler arası düzenlemelerin birçok defa değişikliğe uğradığı, çalışma saatlerinin tarihi olarak azalma eğiliminde olduğu belirtilen raporda, “Günümüzde çalışma ömrü ve çalışma mühletleri, kabul edilen milletlerarası mukaveleler çerçevesinde düzenlenmekte lakin ülkelerin ulusal mevzuatlarına nazaran değişkenlik gösterebilmektedir. Çalışma müddetlerinin düzenlenmesine ait harcanan gayretlerin maksadı, son derece uzun çalışma mühletlerine pürüz olunarak iş gücünün korunması ve böylelikle halk sıhhatine ve verimliliğe katkı sağlamaktır. Birebir vakitte bu gayretlerin, çalışan kimselerin ailelerine daha uzun bir vakit ayırmasına imkan vereceği ve çalışanların insanca yaşamalarını mümkün kılacağı da açıktır” sözleri yer aldı.
DİĞER ÜLKELERDEKİ MEVCUT UYGULAMALARA RAPORDA YER VERİLDİ
Raporda Türkiye, Fransa, Almanya, Belçika, İngiltere, İsveç, Azerbaycan, Avustralya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde çalışma ve dinlenme müddetlerine ait mevcut uygulamalara yer verildi. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında Türkiye’de genel bakımdan çalışma mühletinin haftada 45 saat olduğu kaydedilen raporda, 45 saatlik çalışmanın, aksi kararlaştırılmaması halinde, çalışma günlerine eşit halde bölüştürüldüğü aktarıldı. Raporda, çalışanlara verilecek yıllık fiyatlı müsaade mühletinin, hizmet mühleti bir yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olanlara 14 günden, 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden, 15 yıl ve daha fazla olanlara 26 günden az olamayacağı belirtildi. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalışan memurların haftalık çalışma mühletinin genel olarak 40 saat olduğu anımsatılan raporda, devlet memurlarının yıllık müsaade müddetinin, hizmeti bir yıldan 10 yıla kadar (10 yıl dahil) olanlar için 20 gün, hizmeti 10 yıldan fazla olanlar için 30 gün olduğu tabir edildi.
FRANSA’DA YASAL HAFTALIK ÇALIŞMA MÜDDETİ 35 SAAT
Raporda, Fransa’da yasal haftalık çalışma mühletinin 35 ve aylık olarak ise 151,67 saat olduğu, toplu kontratlarla haftalık 35 saat çalışma mühletinin altında ya da üstünde çalışma müddetinin belirlenebildiği bilgisi yer aldı. Günlük azami çalışma mühletinin 10 saat olduğu bildirilen raporda, “Haftalık azami çalışma mühleti ise haftada 48 saat ya da arka arda 12 haftalık bir periyot içerisinde ortalama 44 saattir. Bir tam yıl çalışan kişi 30 iş günü yıllık müsaade hakkına sahip olur” tabirlerine yer verildi. Almanya’da Çalışma Müddetleri Maddesi’nin, iş gücü çalışma müddetinin 8 saati geçemeyeceğini öngördüğü hatırlatılan raporda, son 6 takvim ayı yahut 24 hafta içinde ortalama günlük çalışma müddetinin 8 saati aşmaması halinde, iş gücü çalışma mühletinin 10 saate kadar uzatılabileceği kararının yer aldığı anımsatıldı. Raporda, yıllık müsaadenin taban mühletinin 24 iş günü olarak belirlendiği tabir edildi. Belçika’da taban çalışma mühletinin, her bir hizmet yahut iş için 3 saat olduğu bilgisine yer verilen raporda, günlük çalışma müddetinin 8 saati, haftalık çalışma müddetinin de 38 saati geçemediği, günlük azami mühletin, istisnai durumlarda 9 yahut 10 saate çıkarılabildiği belirtildi.
EN FAZLA 40 SAAT OLDUĞU BİLGİSİNE YER VERİLDİ
Belçika’da yıllık fiyatlı gün sayısının, haftada çalışılan 5 yahut 6 iş günü sayısına ve yıllık müsaadenin kullanıldığı bir evvelki yıl içerisinde fiilen çalışılan hafta sayısına nazaran belirlendiği, tam mesai üzerinden çalışılan bir yıldan sonra emekçinin; haftada 5 iş günü çalışma rejimine nazaran 20 gün, haftada 6 iş günü çalışma rejimine nazaran 24 gün müsaade hakkı elde ettiği bildirildi. İngiltere’deki ilgili mevzuatta, “Yasal çalışma mühletinin fazla mesai dahil haftalık 48 saati geçmemesi gerekir” tabirinin yer aldığı belirtilen raporda, kişinin kendisinin 48 saatten fazla çalışmayı seçebileceği fakat patronun personele 48 saatten fazla çalışmasını söyleyemeyeceği, bu mühletin 18 yaş altı için haftalık en fazla 40 saat olduğu bilgisine yer verildi. Yıllık fiyatlı müsaadenin haftada çalışılan gün sayısına nazaran hesaplandığı söz edilen raporda, “Haftada bir gün çalışan için yıllık müsaade 5, 6 gün, 5 ya da daha fazla gün çalışan kişi için yıllık müsaade 28 gündür” tabirleri yer aldı.
VERİMSİZLİĞE VE AZALAN ÜRETKENLİĞE YOL AÇABİLİR
Raporda, “İş yerinde hastalık ve kaza riski azalabilir ve buna bağlı devamsızlıkların önüne geçilebilir. Sonuç olarak da iş yerinin üretim kapasitesi artırılabilir. Çocuk işçiliğinde yaş sonunun düşürülmesi, olağan emeklilik yaşının düşürülmesi, vardiya müddetlerinin azaltılarak vardiya sayılarının artırılması, işin modüllere bölünerek yeni iş paylaşımının yaygınlaştırılması sonucu işsizlik oranında düşüş olacağı beklenmektedir. Ayrıyeten, çalışma saatlerinin azalması sonucu oluşacak boş vakitlerde emekçilerin spor, turizm, eğitim, kültür ve cümbüş üzere bölümlerde yeni talepler oluşturacağı ve bu alanlarda da yeni iş imkanları doğacağı söz edilmektedir” denildi. Çalışma müddetlerinin kısalmasına yönelik görüşlere patronun bir kısmı tarafından karşı çıkıldığı, çalışma saatlerinin fiyatta değişim olmadan kısaltılmasının maliyetlerin artması ve buna bağlı olarak satış fiyatlarında da artış manasına geldiği istikametinde görüşler olduğu tabir edildi. Raporda, aleyhte görüşlerin şu münasebetlere dayandırıldığı bildirildi: “Bu durum kelam konusu eseri kullanan bütün sanayileri etkileyecektir. Yüksek fiyatlar, pazarlama ve rekabet gücünü zayıflatacak ve fiyatların yükselmesine bağlı olarak enflasyon oranı yükselecektir. Sonuçta, ülke iktisadı üzerindeki tesirleri olumsuz olacaktır. Öte yandan çalışma müddetlerinin kısaltılması, işyerlerinde verimsizliğe ve azalan üretkenliğe yol açabilir. Çalışma müddetlerinin kısalması, istihdam problemlerine da neden olabilir.”