Planla, milletin temel kıymetleri ve beklentileri temel alınarak ekonomik ve toplumsal kalkınma sağlanarak, Türkiye’nin milletlerarası pozisyonunun yükseltilmesi ve refahın artırılması amaçlanıyor.
Makroekonomik ve finansal istikrar ile istikrarlı bir büyüme sağlanırken cari süreçler istikrarında kalıcı güzelleşme ve güçlü kamu mali istikrarları öncelendirilecek.
Rekabetçi üretime yönelik sağlıklı işleyen Ar-Ge ve yenilik ekosistemiyle yeşil ve dijital iktisada geçiş gerçekleştirilecek, öngörülebirliliği yüksek kamu siyasetleriyle iş ve yatırım ortamı güzelleştirilerek kurumsal ve fiziki altyapı güçlendirilecek; aktif devlet yardımlarıyla sermaye yapısı güçlü ve verimli KOBİ’ler, sürdürülebilir ve inançlı girdi tedarikiyle güçlü kıymet zincirleri kurulacak.
Plan ile Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal alanda sağlayacağı kazanımlardan azami ölçüde faydalanılarak afetler başta olmak üzere risklere karşı dirençli ömür alanları ve sürdürülebilir etraf öncelikli alanlar olacak. Plan periyodunda afetlere karşı dirençli hayat alanları ve kentsel dönüşüm ile temel altyapı hizmetlerine sahip konuta erişim sağlanacak, etraf ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı temel alınacak. Ömür kalitesi yüksek kırsal kesim ve daha yaşanabilir ve bedel üreten kentler ile bölgesel gelişmişlik seviyelerinde yakınsama sağlanarak toplumsal refah yaygınlaştırılacak.
12. Kalkınma Planı devrinde adaleti temel alan demokratik, güzel yönetişim unsurları çerçevesinde temel hak ve özgürlüklerin adil ve süratli çalışan bir hukuk sistemiyle korunmasının yanı sıra liyakat asıllı güçlü kurumsal yapılar ve güçlü, faal ve iştirakçi bir sivil toplum ve iştirakçi, şeffaf ve mali yapısı sağlam mahallî idarelere öncelik verilecek.
Türkiye’nin faal kamu diplomasisi ile global toplumun güçlü ve saygın üyesi olma pozisyonunun güçlenerek sürdürülmesi, kalkınma için milletlerarası işbirliği ile global ve bölgesel meselelerin tahliline yönelik tesirli ve uzlaşmacı siyasetler üretmeye devam etmesi temel olacak.
Plan vizyonuna ulaşmada insan odaklılık, katılımcılık, kapsayıcılık, hesap verebilirlik, öngörülebilirlik, şeffaflık, verimlilik ve aktiflik unsurları temel alınarak, periyot boyunca öngörülen emel ve gayelerin gerçekleştirilmesinde toplumun tüm kısımları tarafından sahiplenilerek gerekli adımların atılması sağlanacak.
Maliye siyaseti, enflasyonla çabada para siyasetini destekleyecek
Plan periyodunda, Türkiye iktisadının mevcut kaynaklarının en faal halde kullanılarak büyüme potansiyelinin artırılması temel önceliklerden olacak.
Ekonomi siyasetleri kurala dayalı ve öngörülebilir tabanda yürütülmeye devam edilerek para, maliye ve gelirler siyasetleri ortasındaki eşgüdüm ve ahenk güçlendirilecek, en önemli makroekonomik maksatlardan biri olan tek haneli enflasyona ulaşmak için tüm siyaset araçları kararlılıkla kullanılacak.
Maliye siyaseti, mali disiplini temel alan, israfı engelleyen bir yaklaşımla yürütülerek enflasyonla gayrette para siyasetini destekleyecek.
Salgın ve afet üzere acil durumların getirdiği mali yüklerin dışında, bütçe gelir-gider istikrarının sağlıklı bir yapıda sürdürülmesi sağlanacak.
Piyasa aksaklıklarının giderilmesine öncelik verecek biçimde kurala dayalı özgür piyasa iktisadının işleyişi desteklenecek, iş ve yatırım ortamı güzelleştirilecek.
Net sıfır emisyon gayeleri doğrultusunda iklim değişikliğiyle uğraşın iktisada maliyetlerini en aza indirecek ve dijital dönüşümle birlikte yeşil dönüşümün getirdiği fırsatlardan azami seviyede faydalanılmasını sağlayacak düzenlemeler hayata geçirilecek.
Hizmetler kesiminde döviz kazandırıcı alanlar çeşitlendirilerek artırılacak, turizmde Türkiye’nin bir dünya markası olması ve kesimin memleketler arası pazarda turizm gelirleri bakımından üçüncü sıraya yerleşmesi sağlanacak.
Başta direkt yatırımlar olmak üzere memleketler arası sermaye aracılığıyla Türkiye’de yatırımların artırılması için çalışmalar hızlandırılacak.
Plan periyodu boyunca 5 milyon ek istihdam hedefi
Plan periyodunda büyüme oranının yıllık ortalama yüzde 5 oranında gerçekleşmesi ve Plan periyodu sonunda kişi başına gelirin 17 bin 554 dolara ulaşması hedefleniyor.
Plan periyodu boyunca 5 milyon ek istihdam sağlanarak işsizlik oranının periyot sonunda yüzde 7,5’e gerilemesi öngörülüyor.
Plan periyodunda uygulamaya konulacak siyaset ve önlemlerle, ihracatın 375,4 milyar dolara, ithalatın ise 481,4 milyar dolara ulaşması ve turizmde hedeflenen gelir artışıyla cari süreçler açığının ulusal gelire oranının periyot sonunda yüzde 0,2 olarak gerçekleşeceği kestirim ediliyor.
Kamu maliyesi araçları, enflasyon amacı ve cari süreçler istikrarıyla uyumlu büyüme ortamını destekleyecek halde kullanılacak. Bu kapsamda, harcama gözden geçirmeleri yoluyla harcamaların rasyonelleştirilmesine devam edilecek, vergi adaletini güçlendirici ve vergi tabanını genişletici ıslahatlar yapılacak, harcamaların finansmanında sağlıklı ve daima kaynakların hissesi artırılacak.
Plan periyodu sonunda GSYH’ye oranla kamu kısmı borçlanma gereğinin yüzde 1,8; genel devlet açığının yüzde 1,8; merkezi idare bütçe açığının ise yüzde 2,0 olarak gerçekleşmesi hedefleniyor.
Sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal istikrar gözetilerek emeklilik ve sıhhat harcamalarının uzun devirli mali sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi öngörülüyor. Bu çerçevede kayıt dışı istihdam ve fiyatla aktif biçimde çaba edilerek prim tahsilatları artırılacak. Değişen işgücü piyasası ve nüfus yapısıyla uyumlu siyasetler aracılığıyla toplumsal güvenlik kapsamının genişletilmesi ve sistemin daha sade, faal ve adil olması sağlanacak.
Ekonomide aktif bir piyasa düzeneği oluşturma amacı doğrultusunda özelleştirme uygulamalarına devam edilecek.
Tarımda risklere karşı güçlü bir üretim yapısı kurulması planlanıyor
Planın maksatları doğrultusunda, Türkiye’nin verimlilik ve rekabetçiliği odağına alan üretim yapısıyla, sanayi kesiminin tarım ve hizmetler dalıyla etkileşimini artırarak büyümede başat rol üstlendiği, demografik fırsat penceresinden azami ölçüde yararlanarak istihdam oluşturan, sağlıklı bir ödemeler istikrarı yapısıyla kaliteli finansman imkanlarının sağlandığı, ihracata dayalı istikrarlı bir büyüme yaklaşımı izlenecek.
Türkiye’nin büyüme perspektifi, beşeri sermaye başta olmak üzere fiziki, finansal ve doğal kaynakların tamamının ekonomik aktivitede aktif ve verimli bir biçimde kullanılarak potansiyel büyümenin hudutlarının daha da yükseltilmesi hedefleniyor.
Devlet yardımları seçici, belli bir müddetle hudutlu, birebir vakitte müteşebbisin yatırım yahut üretim kararı almasında tesirli olacak formda sürdürülecek.
İthalata bağımlılığı azaltacak, verimliliği artıracak ve daha rekabetçi üretim kapasitesine ulaştıracak büyük ölçekli, yenilikçi, yeşil ve teknoloji odaklı yatırımların desteklenmesine devam edilecek. Bu doğrultuda fiziki, beşeri ve teknolojik altyapı güçlendirilecek. Sanayi dalı ve sanayi bölümünü destekleyen hizmet ve tarım bölümleri bütüncül bir anlayışla yönlendirilerek Ar-Ge, yatırım, işgücü ve kurumsallaşmaya dayalı verimlilik artışları iktisat geneline yaygınlaştırılacak.
Tarım dalında, sanayi bölümüyle etkileşim içerisinde, besin arz güvenliğini sağlayan, verimliliğin arttığı, risklere karşı güçlü bir üretim yapısı tesis edilecek. Tarımda kaynakların şuurlu kullanımı ve sürdürülebilir idaresi için stratejiler geliştirilecek ve yeni teknolojilerden faydalanılmasına yönelik siyasetler uygulamaya konulacak.
Hizmetlerin niteliği ve çeşitliliği artırılarak turizm bölümündeki kazanımlar daha ileri bir düzeye çıkarılacak. Türkiye’nin memleketler arası bir çekim merkezi ve dünya markası olması doğrultusunda yeni yaklaşım ve uygulamalar hayata geçirilecek. Bölümün memleketler arası pazarda kıymetli bir varış noktası haline gelmesi ve cari süreçler istikrarına katkısının artması sağlanacak.
Merkez Bankası tek haneli enflasyon maksadı için tüm araçları kararlılıkla kullanmayı sürdürecek
Plan periyodunda güç ve madencilik kesiminde yeşil dönüşüm dikkate alınarak doğal kaynaklardan azami ölçüde faydalanılmasını sağlayacak yatırımlar hayata geçirilecek.
Merkez Bankası tek haneli enflasyon amacına ulaşmada tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecek. Dalgalı döviz kuru rejimi sürdürülecek, finansal istikrarın fiyat istikrarını gözetecek halde ekonomiyi desteklemesi sağlanacak. Bu çerçevede para, maliye ve gelirler siyasetleri ortasındaki ahenk gözetilmeye devam edilerek makroekonomik istikrarın kalıcılığı temin edilecek.
Uluslararası sermayenin Türkiye’ye çekilmesine yönelik sermaye hareketlerinin özgürlüğü prensibi doğrultusunda uygulamalara devam edilecek. Sağlıklı finansman kanalları güçlendirilerek cari süreçler açığının finansmanında orta ve uzun devirli kaynakların ölçü ve çeşitliliğinin artırılması sağlanacak.
Gelir dağılımında adaletin güçlendirilmesi ve sürdürülebilir gelirlerin artırılması için verginin tabana yayılması maksadı doğrultusunda siyasetler geliştirilecek.
Mahalli yönetimlerde yönetişim süreçleri geliştirilecek, insan kaynağının niteliği artırılacak, harcama sorumlulukları, gelir kapasiteleri ve borçlanmaya ait mevzuat ve uygulamalar sürdürülebilirlik çerçevesinde gözden geçirilecek.
Kamu İktisadi Teşebbüsleri, iktisadın rekabet gücünü artıracak ve kamu maliyesinin sürdürülebilirliğini destekleyecek biçimde faaliyetlerini sürdürecek.
Kamu yatırımlarının tahsisinde başta sarsıntı olmak üzere afetlerden etkilenen bölgelere ve yeşil ve dijital dönüşümün sağlanmasına yönelik alanlara öncelik verilecek, fiziki ve toplumsal sermaye yatırımları özel kesim yatırımlarını tamamlayıcı bir halde geliştirilecek.
Kamu Özel İşbirliği formülü makroekonomik siyasetler, sektörel öncelikler ve bütçe prensipleriyle uyumlu olarak ve özel kesim ile kamu bölümü ortasında faal ve yerinde risk paylaşımı sağlanarak uygulanacak.
Nitelikli insan kaynağı, Plan devrinde öngörülen istikrarlı büyümenin başat ögelerinden biri olarak belirlendi.
Plan periyodunda uygulanacak verimlilik ve rekabetçilik odaklı siyasetler sonucunda gerçek GSYH’nin yıllık ortalama yüzde 5 oranında artması; 2028 yılında GSYH’nin 2 trilyon 820 milyar liraya, kişi başına gelirin 17 bin 554 dolara ulaşması hedefleniyor.
Sanayinin yıllık ortalama yüzde 5,9 oranında büyümesi ve üretimin sektörel kompozisyonunda değerli bir değişim yaşanarak endüstrinin GSYH içerisindeki hissesinin Plan devri sonunda yüzde 26,9’a çıkması planlanıyor.
Tarım dalının yıllık ortalama yüzde 3,1 büyümesi ve GSYH içerisindeki hissesinin yüzde 6,2 olması, hizmetler bölümünün GSYH içindeki hissesinin yüzde 57 olarak gerçekleşmesi bekleniyor.
Dünya mal ihracatından alınan hissenin yüzde 1,3’e yükselmesi bekleniyor
Türkiye’nin 2022 yılında dünya mal ihracatından aldığı yüzde 1’lik hissenin, periyot sonunda yüzde 1,3’e yükselmesi bekleniyor.
Sanayi bölümünde yüksek katma kıymetli üretim odaklı siyasetlerin olumlu tesiriyle, sabit sermaye yatırımlarının Plan devrinde ortalama yüzde 5,5 artacağı, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki hissesinin Plan periyodu sonunda yüzde 28,2’ye, kamu kesiti sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki hissesinin ise yüzde 4,3’e ulaşacağı varsayım ediliyor.
Plan periyodunda, yıllık ortalama yüzde 3 artışla 5 milyon yeni istihdam oluşturulması öngörülüyor. Sağlanacak ekonomik büyümeye bağlı olarak süratli istihdam artışının yanında, işgücü piyasasında bilhassa bayanlara yönelik siyasetlerin dayanağıyla işgücüne katılma oranının yüzde 56,7 düzeyine yükseleceği kestirim ediliyor. Bu gelişmeler doğrultusunda Plan periyodu sonunda işsizlik oranının yüzde 7,5 düzeyine gerilemesi öngörülüyor.
Teknolojik kapasitenin artırılmasına, kurumsal kapasitenin güçlendirilmesine ve beşeri sermayenin geliştirilmesine yönelik adımlar çerçevesinde Toplam Faktör Verimliliği, Plan devrinde yıllık ortalama yüzde 1,1 artması ve büyümeye yaklaşık yüzde 22,5 katkı sağlaması bekleniyor.
Tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulması hedefleniyor
Plan periyodunda yurtiçi tasarrufların artırılması ve artan tasarrufların öncelikli bölümler ve üretken alanlardaki yatırımların finansmanına yönlendirilmesi temel emeller ortasında yer alıyor. Bu çerçevede Kişisel Emeklilik Sistemi (BES) daha cazip hale getirilerek fon fiyatı ve iştirakçi sayısı artırılacak, Otomatik İştirak Sistemi (OKS) patron katkısını içerecek formda geliştirilecek ve fon çeşitliliği sağlanacak.
OKS’nin patron katkısını da içeren ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacak. OKS’de fon çeşitliliği iştirakçilerin farklı risk algısı ve tercihlerini dikkate alacak halde artırılacak. BES’te yapılan kesintilerin sadeleştirilmesi ve azaltılması sağlanacak.
Yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilerin BES’e iştiraklerini ve sistemde kalmalarını teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecek.
Finansal okuryazarlık içeriği birinci ve orta öğretim müfredatına yansıtılacak.
Plan sonunda seyahat gelir maksadı 82,8 milyar dolar
Kalkınma Planı’nda, 2028’de enflasyonun yüzde 4,7’ye düşeceği öngörülürken, plan sonunda seyahat gelirlerinin 82,8 milyar dolar olması hedefleniyor.
TBMM’ye sunulan 2024-2028 devrini kapsayan 12. Kalkınma Planı’na nazaran, global ticarette yeşil dönüşüm ve dijitalleşme odağında şekillenen şartlar dikkate alınarak kıymet zincirlerindeki pozisyonun daha ileri düzeylere taşınması yoluyla katma bedeli yüksek ihracat potansiyeli artırılacak.
Enerji ve imalat endüstrisinde ithalat bağımlılığı düşük düzeylere indirilecek. Turizmin yanı sıra yazılım üzere alanlarda hizmet gelirlerinin çeşitlendirilerek üst düzeylere çıkarılması yoluyla cari süreçler istikrarında sürdürülebilir bir düzgünleşme sağlanacak.
2028’de ihracatın 375,4 milyar dolar, ithalatın 481,4 milyar dolar olacağı öngörülürken, cari süreçler istikrarının 2,8 milyar dolar açık vereceği varsayım edildi.
Seyahat gelirlerinin 82,8 milyar dolara yükselmesi; memleketler arası direkt yatırım girişinin ise 27 milyar dolar olması bekleniyor.
Enflasyon amacı yüzde 4,7
Para siyaseti araçları enflasyon oranını düşürme maksadıyla güçlü bir halde kullanılmaya devam edilecek. Maliye ve gelirler siyasetleri, para siyasetiyle koordineli olarak yürütülmesi hedeflendi. 2023’te enflasyonun yüzde 65 olacağı kestirim edilirken, 2028’de yüzde 4,7’ye düşeceği öngörüldü.
Para siyaseti kararları, enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları başta olmak üzere enflasyonu etkileyen tüm unsurlardaki gelişmeler dikkate alınarak oluşturulacak.
Dar gelirli vatandaşların konuta erişimi kolaylaştırılacak
Konut kira ve satışlarındaki fiyat artışlarının enflasyon üzerindeki olumsuz tesirlerinin giderilmesine yönelik konut arzını artırıcı ve konuta erişimi kolaylaştırıcı uygulamalar hayata geçirilecek.
Kira ve konut fiyatlarındaki gelişmeler de göz önünde bulundurarak, salgın devrinde daralan konut arzı süratle artırılacak. Sarsıntının oluşturduğu konut stokundaki kayıpların telafisine yönelik yeni toplumsal konut projeleri geliştirilecek. Dar gelirli vatandaşların konuta erişimi kolaylaştırılacak. Kamunun uygun şartlarda sağladığı konut kredileri birinci kere konut edinimini destekleyecek; dar ve orta gelirli vatandaşlar için belli standartlarda ve uygun fiyat aralığında olacak biçimde yeni başlayan projelere yönlendirilecek.
Konut ve işyeri kiraları ile ikinci el araçların satışına ait idari kayıt eksikliklerinin giderilmesi sağlanacak.
İstanbul Finans Merkezinin milletlerarası finans sistemine entegrasyonu güçlendirilecek
Finans dalında ortak dijital altyapı kullanımı ve çeşitli operasyonların ortaklaştırılması yoluyla maliyetlerin azaltılması sağlanacak. Bankaların ve banka dışı finansal kuruluşların muhtaçlık duydukları altyapılara eşit koşullarda ulaşmaları için gerekli tedbirler alınacak.
İstanbul Finans Merkezinin finansal piyasaların derinleşmesine daha aktif bir biçimde katkı vermesi sağlanması planlanırken, Merkezin milletlerarası finans sistemine entegrasyonu da güçlendirilecek.
Ayrıca, İstanbul Finans Merkezi kapsamında yenilikçi, kapsayıcı ve dinamik bir iştirak finans ekosisteminin oluşturulmasına yönelik iştirak temelli faaliyet gösteren fintek kuruluşları desteklenecek.
Borsada süreç gören şirketlerin piyasa kıymetinin gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranının Plan sonunda yüzde 70’e çıkması hedeflenirken, iştirak bankalarının toplam varlıklarının GSYH’ye oranının da yüzde 15’e yükseleceği iddia edildi.
Plan periyodunda kamu maliyesinin güçlü ve sürdürülebilir tarafı devam ettirilecek. Bütçe açığının GSYH’ye oranının plan devri sonunda yüzde 2 olması öngörülüyor.
Afet sonrası düzgünleştirmeye ve risklerin azaltılmasına yönelik harcamalar hariç kamu açığı, mali konsolidasyon uygulamalarıyla denetim altında tutularak kamu mali göstergelerinde düzgünleşme sağlanacak. Mali disiplin, Plan devrinde makroekonomik istikrarın değerli bir çıpası olmaya devam edecek.
Nüfusun yaşlanmasının toplumsal güvenlik sistemi üzerindeki tesirlerinin azaltılması için bakım sigortası ve mesleksel rehabilitasyon uygulamaları hayata geçirilecek.