– Türkiye’ye 16 kilometre uzaklıkta bulunan Ermenistan’daki Metsamor Nükleer Güç Santrali’nin, kullanım ömrü dolduğu için risk oluşturduğu gerekçesiyle tedbir alınması talebi, Türkiye’nin, santralin kapatılması için sürdürdüğü çalışmaları ortaya koydu.
Vatandaşların parlamentoya ilettiği dilek ve şikayetlerini inceleyen TBMM Dilekçe Kuruluna, santralin oluşturduğu risklere karşı tedbir alınması talebiyle müracaatta bulunuldu.
Komisyon, başvuruyu, bu hususta çalışmalar yürüten bakanlık, kurum ve kuruluşların verdiği bilgiler üzerinden yanıtladı.
Yanıtta, Iğdır’da Radyasyon Acil Durum Planı oluşturulduğu, nükleer tesis alanı dışında sıhhat tesirlerine neden olabilecek yahut Iğdır’da meydana gelebilecek radyasyon acil durumu için planlama ve müdahalenin asıllarının belirlendiği kaydedildi.
Bölgesel Radyasyon Acil Durum Çalıştayı düzenlendiği de belirtilen karşılıkta, Iğdır halkı için bilgilendirme çalışmaları yapılarak bireylerde farkındalık oluşturulması amaçlandığı tabir edildi.
Iğdır’daki hudut köylerinde bilgilendirme çalışmaları yapıldığı, Sıhhat Bakanlığı ile koordineli olarak iyot tabletleri temin edilerek gerekli yerlerde dağıtımının ve depolanmasının sağlandığı anlatılan cevapta, kentte icra edilen tatbikatla bir radyasyon acil durumu senaryosu için mahallî seviyede yürütülecek faaliyetlerin canlandırıldığı bilgisine yer verildi.
– “Yakından takibe devam edilecek”
Komisyonun yazısı üzerine Dışişleri Bakanlığı tarafından gönderilen karşılıkta da Metsamor Nükleer Santrali’nin, Memleketler arası Atom Gücü Ajansı (UAEA) nezdinde takip edildiği anımsatıldı.
Santralin güvenlik kaidelerinin, yeni teknik standartlarda olmadığının, UAEA ve Avrupa Birliği üzere kuruluşlarca tespit edildiği vurgulanarak, Ajans’ın, tesisin yapısal eksikliklerinden kaynaklanan güvenlik zaaflarını giderme çalışmalarını sürdürdüğüne dikkat çekildi. UAEA yetkililerinin, Ermenistan’a dönemsel ziyaret ve incelemelerde bulunduğu, her güvenlik misyonu sonrasında detaylı rapor hazırlandığı bildirilerek, şunlar paylaşıldı:
“Bir nükleer santralin kapatılması münhasıran o ülkenin yetkisi altındadır. Bununla birlikte Ermenistan’ın da taraf bulunduğu Nükleer Güvenlik Mukavelesi’nin gözden geçirme toplantılarında, Nükleer Emniyet Konferansı ve başka ilgili platformlarda, doğal afetlerin yaşandığı bir bölgede ve hududumuza çok yakın bir mevkide konuşlu, eski teknolojiyle işletilen bir tesis olan santralin tüm bölge için risk ögesi teşkil ettiği ülkemizce vurgulanmaktadır. Kelam konusu riskler, UAEA’nın Genel Konferanslarında da ülkemizce lisana getirilmekte; milletlerarası topluma gerekli davette bulunularak, bölgemizin ve dünyanın ikinci bir Çernobil hadisesini kaldıramayacağı ve mevcut risklerin ortadan kaldırılması için santralin kapatılması gerektiği söz edilmektedir. Bu bağlamda mevzu, ülkemizce yakından takip edilmeye devam edilecektir.”
– Radyolojik izleme yapılıyor
Olası bir salım durumunda etkilenebilecek bölgede çevresel radyolojik izleme yapıldığına, periyodik numuneler toplanarak radyolojik tahliller gerçekleştirildiğine de işaret edilerek, “Radyolojik izleme ve tahlillerde bugüne kadar olumsuz rastgele bir bulguya rastlanmamıştır. Öte yandan ülke hudutları dışında olabilecek bir radyoaktif salımı tespit etmek için 226 istasyonu haiz Radyasyon İzleme ve İhtar Sistemi Ağı ile tüm ülke sathında havadaki gama radyasyon doz suratı anlık olarak takip edilmektedir. Ağa ilişkin istasyonlar, santrale yakın bölgede daha sık ve mümkün olduğunca santrale yakın konumlandırılmıştır.” sözü kullanıldı.
Türkiye’yi risk altında bırakacak bir durum kelam konusu olması halinde gerekli tedbirlerin alınabilmesi için UAEA başta olmak üzere milletlerarası toplum ve imkanlarının harekete geçirilebileceği de lisana getirildi.
– Türkiye ve AB kaygılı
Bugüne kadar meydana gelen nükleer santral kazalarında birinci üç sırayı Rusya, ABD ve Japonya aldı. Kayıtlara geçmiş 27 nükleer santral kazasından 5’i ABD, 4’ü Rusya ve 4’ü de Japonya’da gerçekleşti.
İnşasına 1970’de başlanan Metsamor Nükleer Santrali’nde, biri 1976’da başkası 1980’de devreye alınan iki reaktör bulunuyor. Her iki reaktör de Ermenistan’da yaşanan 1988 Spitak zelzelesinden sonra 1989’da kapatılmış lakin 2 numaralı reaktör, yenileştirme çalışmaları sonrasında 1995’te yine açılmıştı.
Reaktörün kullanım ömrü 2005’te dolmuş, Ağustos 2021’de yapılan yenileme çalışmaları sonucunda 2026’ya uzatılmıştı.
Türkiye, eski Sovyetler Birliği devrinde inşa edilen santralin faaliyetlerinin durdurulması için Milletlerarası Atom Gücü Kurumuna müracaatta bulunmuştu.
Avrupa Birliği de sarsıntı neslinde bulunması ve eski teknolojiye sahip olması sebebiyle santralin kapatılmasını talep ediyor.
