Bir şirkette tesis müdürü olarak çalışan M.B., ahlak ve yeterli niyet kurallarına uymayan halleri olduğu gerekçesiyle mukavelesi feshedilince İş Mahkemesi’nin yolunu tuttu. Patronla yapılan arabuluculuk görüşmelerinin anlaşamama ile sonuçlandığını beyan ederek, iş akdinin feshinin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesine, feshin geçersizliğine karar verilmesini talep etti. Davalı şirket avukatı ise davacının iş akdinin haklı nedenle feshedildiğini öne sürdü. Birebir vakitte şirket avukatı, iş akdinin 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/2 ve disiplin prosedürünün 4.2.5 hususu mucibince feshedildiğini, bu nedenle davacının işe iade talebinin reddi gerektiğini savunarak davanın reddini istedi.
Çalışanlara ile ve arkadaşlarının yanında hakaret etti
Tarafları ve şahitleri dinleyen İş Mahkemesi, İş Disiplin Heyeti’nce davacının mesai saatleri içinde çalışanlara hakaret ettiği, mesai saatleri dışında telefonla arayarak, aile ve arkadaşlarının yanında hakaret ettiği, şirket ilişkin aracı çok süratli kullandığı, başka araç sürücüleri ile münakaşaya karıştığının öne sürüldüğüne dikkat çekti. Kararda, davacının şahsî hizmetlerini, çay, kahve servisini çalışana yaptırdığı, ayakkabılarını taşıttığı, bilgisayarını taşıttığı, yemeğini hazırlattığı, kendi meskeninin çatı, elektrik, tuvalet taşı değiştirme, mesken taşıma, çanak anten işlerini çalışanlara yaptırdığı vurgulandı. Davacının kendisine ilişkin köpeğin bakımını ve paklığını çalışana yaptırdığı, işyerine silah getirerek bu silahın dolu iken üç köşe teşkil ve dürbün ayarını silahın karşısına geçirdiği işçi ile yaptığı lisana getirildi.
Çalışanlara öksürmeyi yasakladı
Mahkeme kararında, “İş Disiplin Heyeti, davacının karıştığı olayları tek tek sıralamıştır. Ortak kullanım alanındaki tuvaletin öbür çalışanlar tarafından kullanımını yasakladığı, şirket telefonundan gelen aramalara yanıt vermediği, arayan bireylerin gerisinden küfür ettiği, mesai saatleri sırasında tabletten oyun oynadığı ve sinema izlediği, odasına girildiğinde gelen çalışanı kovduğu, çalışanlara fizikî ve kelamlı latifeler yaptığı anlaşılmıştır. İşe gidilen araçta çalışanların konuşmasını, öksürmesini yasakladığı, davacının oğlunun sünnet düğününde takı takmamış firmalar ile iş yapmadığını, takı takan firmalara imtiyaz tanıdığı anlaşılmıştır. Davacı hakkında ileri sürülen tezleri gerçekleştirdiğinin tespit edildiği, akdi alakaya devamın çekilmez hale gelip gelmediğinin ölçütünü objektif uygun niyet yani dürüstlük kurallarının oluşturduğu, taraflardan birinin davranışı yüzünden iş bağında bulunması gereken itimat temeli çökerse karşı tarafın haklı nedenle fesih hakkını kalabileceği belirtilmiştir. İşyerinde genel ahlak kurallarına karşıt aksiyonlarda bulunmak, amirlerine yahut iş arkadaşlarına küfür ve gibisi kelamlar sarf etmek sureti ile sataşmak, İş Kanunu’nun 25/II unsurunda belirtilen öteki davranışlarda bulunmak, kararları ile 4857 Sayılı İş Kanunu’nun Ahlak ve uygun niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri başlıklı 25/II maddesince davacı işten çıkarılmıştır. Davanın reddine karar verilmiştir” denildi.
Bölge Adliye Mahkemesi davacının itirazlarına prestij etmedi
Davacı avukatı kararı istinafa götürünce devreye Bölge Adliye Mahkemesi, Hukuk Dairesi girdi. Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) kararında, “Davacının davalıya ilişkin işyerinde tam 11 sene çalıştığı anlaşılmıştır. İş kontratının işverence özetle, davacının ahlak ve güzel niyet kurallarına uymayan halleri olduğu gerekçesiyle feshedildiği anlaşılmıştır. Feshe destek olarak işverence sunulan dokümanlardan davacı hakkında öteki çalışanların davacının bir kısım olumsuz tavır ve davranışlarına yönelik dilekçeler verdiği, şahitlerin da mahkeme önündeki beyanlarında savunmayı doğruladığı anlaşılmış olup bu ispat durumuna nazaran, mahkemece üstte yazılan münasebet ile yapılan kıymetlendirme yerinde bulunmuş ve davacı itirazlarına prestij edilmemiştir” sözleri kullanıldı.
Konuya ait açıklama yapan Avukat Buket Nurşah Tekışık, “İŞK. m. 25’te sayılı bulunan emekçinin ahlak ve yeterli niyet kurallarına uymayan halleri yahut benzerilerini sergilemesi durumunda patronun haklı sebeple fesih hakkı bulunmaktadır. Fakat her ne kadar ilgili unsurda ahlak ve güzel niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri genel çerçevesi ile belirtilmiş ise de her somut olayda emekçinin davranışının bu unsurda sayılı bulunan haller içinde değerlendirilebilip değerlendirilemeyeceğinin tespiti lakin Yargıtay kararlarının incelenmesi ile mümkün olabilecektir. Çünkü kanunun emekçinin beklenen her davranışını ihtiva edebilmesi mümkün değildir. Örneğin, kanunda sayılmasa bile, internetin yaygınlaşmasıyla birlikte ortaya çıkan durumlardan biri olarak ‘İşçinin işyerinde interneti özel hedefli kullanması’ patrona haklı nedenle fesih hakkı verecektir. Bu örneği oluşturan olayın ve benzerlerinin tek tek kanun unsurunda bulunmasına imkan yoktur” dedi.
“Doktrindeki yüklü görüşe nazaran örnekleyici sayım metodunu tercih edilmiştir”
Avukat Tekışık, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu nedenle ele alınan konu aşağıda mevzu hakkında bulunan Yargıtay kararları ışığında ele alınmıştır. İlgili kanun unsuru düzenlemesinin ahlak ve yeterli niyet kurallarına uymayan davranışları ele alan kısmında ‘Ve benzerleri’ denilmek suretiyle, kelam konusu unsur uygulamada en sık rastlanılan durumlara yer vererek, doktrindeki yüklü görüşe nazaran örnekleyici sayım metodunu tercih etmiştir. Haklı nedenle fesih sayılabilecek olan misal haller tespit edilirken, her somut olay için farklı başka ‘somut olayın özellikleri çerçevesinde’ kıymetlendirme yapılmalı, iş hayatının ve etrafın gelenekleri göz önünde bulundurulmalı, ahlak ve düzgün niyet kurallarını terslik bulunup bulunmadığı belirlenmelidir. Ayrıyeten ‘benzer haller’ içinde kabul edilecek davranışın, kanunun başka hususlarında sayılan haller yükünde bir sebep olması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır”
“İşverenin muhakkak yahut belgisiz periyodik iş kontratlarını bildirimsiz fesih hakkı bulunuyor”
İş Kanunu’nun emekçi ve patronun haklarını koruduğuna dikkat çeken Tekışık, “İşverenin belli yahut meçhul müddetli iş mukavelelerini bildirimsiz fesih hakkı bulunuyor. Bu fesih çeşidi, İş Kanunu’nda belirtilen haklı nedenlerin ortaya çıkması durumunda patronun mukaveleyi sona erdirmesi olarak karşımıza çıkıyor. (4857 sayılı İş Kanunu – Husus 25) İş kontratını bildirimsiz olarak feshedilmesi demek, iş kontratının derhal sona ermesi manasına geliyor. Bildirimsiz fesih ismiyle de anılan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. hususunda düzenlenmiş olan ‘İşverenin Haklı Nedenle Derhal Feshi’, personel ve patronun artık bir ortada çalışamayacağı durumların ortaya çıkması ile oluşabilecek bir fesih tipi. Bu feshin gerçekleşmesi için patronun feshin münasebetini 25. unsurda sayılan nedenlerden birine dayandırması gerekiyor. Ayrıyeten geçerli olabilmesi için fesih yöntemine uygun halde gerçekleştirilmeli” formunda konuştu.
“Haklı nedenle feshi gerçekleştirebilmek için, olayın üzerinden 1 yıldan fazla vakit geçmemesi gerekiyor”
İşverenin haklı nedenle derhal feshi için hususları sıralayan Avukat Buket Nurşah Tekışık, “‘Sağlık nedenleri’, ‘Ahlak ve uygun niyete kurallarına uymayan haller ve benzerleri’, ‘Zorlayıcı sebepler’, ‘Tutukluluk’. Patronun haklı nedenle derhal feshi için bu başlıkları altında nedenler sıralanıyor. Bir iş kontratının ‘Ahlak ve âlâ niyete uymayan haller’ başlığındaki sebeplerden ötürü feshi, kıdem tazminatı hakkını da ortadan kaldırıyor. Lakin öbür başlıklardan kaynaklanan bir sebepte, çalışanın kıdem tazminatı hakkı bulunuyor. Haklı nedenle feshi gerçekleştirebilmek için, olayın üzerinden 1 yıldan fazla vakit geçmemesi gerekiyor. Örneğin 2 yıl evvel gerçekleşmiş bir olay duyulduğunda derhal fesih imkanı oluşmuyor. Lakin bunun istisnası, personelin olaydan maddi çıkar sağladığı durumlarda olabiliyor” sözlerini kullandı.
“İşçinin ahlak ve düzgün niyete uymayan davranışlarından biri de iş yerinin tertibini bozucu davranışlar oluşturuyor”
Fesih nedenleri hakkında örnekler veren Avukat Tekışık, “Bir personelin satışını yaptığı eseri patronundan habersiz kendi hesabına geçirmesi derhal fesih nedeni oluyor. Üzerinden geçen mühlet 1 yıldan fazla da olsa patronun derhal fesih hakkı devam ediyor. Derhal fesih hakkı için dikkat edilmesi gereken bir başka durum da, olayın öğrenilmesinden sonra geçen müddet. Fesih yetkisi olan kişinin, haklı nedenle feshi gerektiren olayı öğrenmesini takip eden 6 iş günü içinde iş mukavelesini haklı nedenle derhal feshi yetkisi bulunuyor. Personelin ahlak ve güzel niyete uymayan davranışlarından biri de iş yerinin nizamını bozucu davranışlar oluşturuyor. Emekçinin patronun bir diğer emekçisine sataşması, taciz etmesi, doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışları, misyonunu berbata kullanması iş kontratını haklı feshini doğuracak ahlak ve güzel niyete uymayan sebepler olarak göze çarpıyor” dedi.
Şirket sınırından iş yerinde yaşanan olayları çalışanların eşlerine iletmesi haklı fesih nedeni
Son devirde yaşanan bir olay ve Yargıtay’ın kararı başka birçok olay için emsal niteliği taşıdığını lisana getiren Avukat Buket, “Bir şirketin bölge müdürü olarak çalışan kişi, iş yerinde yaşanan olayları çalışanların eşlerine iletiyor. Argümana nazaran, bahsi geçen çalışan bu davranışları sergilerken şirket imkanlarından faydalanarak şirket çizgisinden ileti gönderiyor. Bölge müdürünün bu davranışı şirket içerisinde huzursuzluk yaşanmasına sebep olduğu için kendisinin işine haklı nedenle derhal fesihle son veriliyor. İşine son verilen bölge müdürü feshin haksız ve hukuka muhalif olduğunu argüman ederek, işe iade davası açıyor. İş Mahkemesi olayın ispat edilemediğini ileri sürerek işe iade istemini kabul etti. Patron ise kararı temyiz etti. Yargıtay delil olarak sunulan iletilere dikkat çekerek, İş Mahkemesi’nin kararını bozarak feshin geçerli olduğuna karar verdi” diye konuştu.
İş Mukavelesi’ni bildirimsiz ve tazminatsız olarak feshetme hakkına sahip durumlar
İş Kanununda yer almayan dedikodu konusuna değinen Avukat Buket, “İş Kanunu’nda bildirimsiz olarak feshin haklı nedenleri sıralanırken dedikodu yapılmasından açıkça bahsedilmese de (Madde 25/II b ve d bentlerinde bu hususa değinme.) çalışanın, patron veyahut bunların aile üyelerinden birinin gurur ve namusuna dokunacak kelamlar sarf etmesi yahut davranışlarda bulunması veyahut patron hakkında gurur ve haysiyet kırıcı temelsiz ihbar ve isnatlarda bulunması. Emekçinin patrona veyahut onun ailesi üyelerinden birine veya patronun öteki personeline sataşması yahut 84 üncü hususa ters hareket etmesi. Haklı nedenlerin kelam konusu olması durumunda, patron İş Mukavelesi’ni bildirimsiz ve tazminatsız olarak feshetme hakkına sahip olmaktadır” cümlelerini kullandı.
