Teklifle, 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli zelzeleler nedeniyle genel hayata tesirli afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, bu zelzelelerin ve ardından meydana gelen sarsıntıların tesiriyle oluşan hasarlarla kontaklı olması kaydıyla, hak sahipliğine ait süreçler hariç olmak üzere hasar tespit raporlarına dayalı olarak tesis edilen idari süreçlere karşı açılan iptal davalarında yeni tarzlar getiriliyor. Düzenlemeyle yargı süreçlerinin hızlandırılması amaçlanıyor.
Buna nazaran, 10 gün içinde birinci inceleme yapılacak ve dava dilekçesi ile ekleri bildirime çıkarılacak. Savunma verme müddeti dava dilekçesinin bildiriminden itibaren 15 gün olacak; bu mühlet bir kereye mahsus olmak üzere en fazla 10 gün uzatılabilecek. Savunmanın verilmesi yahut savunma verme müddetinin geçmesiyle belge tekemmül etmiş sayılacak.
Yürütmenin durdurulması talebine ait olarak verilen kararlara itiraz edilemeyecek.
Keşif ve uzman incelemesi yapılması gereken hallerde, evrakın tekemmülünden itibaren 15 gün içinde keşif yapılacak. Tarafların hak ve menfaatlerinin korunması bakımından mecburilik bulunan hallerde keşif ve eksper incelemesi, birinci incelemeyi müteakiben de yapılabilecek. Uzman raporları 15 gün içinde mahkemeye teslim edilecek. Eksperlere ve uzman raporlarına, raporun bildirisinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilecek.
Duruşma yapılması, tarafların istemine ve mahkemenin kararına bağlı olacak. Duruşma davetiyeleri, duruşma gününden en az 15 gün evvel taraflara gönderilecek.
Bu davalar belgenin tekemmülünden yahut orta karar, keşif, eksper incelemesi ya da duruşma yapılması gereken hallerde bunların tamamlanmasından itibaren en geç 15 gün içinde karara bağlanacak.
Verilen sonuncu kararlara karşı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde istinaf yoluna başvurulabilecek. İstinaf dilekçeleri on gün içinde incelenecek ve bildirime çıkarılacak. İstinaf dilekçelerine yanıt verme müddeti 15 gün olacak.
İstinaf istemi en geç iki ay içinde karara bağlanacak.
Tam yargı davalarıyla bu husus kapsamındaki iptal davaları birlikte görülemeyecek. Bu hususun yürürlüğe girdiği tarihten evvel, birlikte açılmış olan iptal ve tam yargı davaları ayrılacak ve bu davalar bulunduğu basamaktan itibaren görülmeye devam edilecek.
Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten evvel açılmış olan davalar hakkında da bu unsur kararları bulunduğu basamaktan itibaren uygulanacak.
Buna nazaran işlemeye başlamış olan savunma verme mühleti, eksper raporuna itiraz müddeti, istinaf müracaat müddeti ve istinaf dilekçesine yanıt verme müddeti değişmeyecek.
– Rezerv yapı alanları tekrar tanımlanıyor
Teklifle, dış finansman imkanlarının Kentsel Dönüşüm Başkanlığına, krediye ait mutabakattaki maksada sadık kalınarak kullandırılmasını sağlamak üzere düzenleme de yapılıyor. Kamu Finansmanı ve Borç İdaresinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un “dış borcun tahsisi” tarifine “Kentsel Dönüşüm Başkanlığına” ibaresi ekleniyor.
Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, özel bütçeli yönetim olarak teşkilatlandırılıyor. Dünya Bankası tarafından finanse edilen kredinin Kentsel Dönüşüm Başkanlığa tahsisli olarak kullandırılmaya devam edilmesine yönelik düzenleme yapılıyor.
Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’daki “rezerv yapı alanı” tarifinde değişikliğe gidiliyor. Rezerv yapı alanı tarifinde yer alan “yeni yerleşim alanı olarak” ibaresi metninden çıkarılıyor. Bu düzenlemenin münasebetinde, uygulamada açılan davalarda, rastgele bir taşınmazın rezerv yapı alanı olarak belirlenebilmesi için meskun alanlar dışında olması gerektiği tarafında kıymetlendirme yapılarak karar kurulduğu, yerleşim yerlerinde yer alan parsellerin de rezerv yapı alanı olarak belirlenmesinin mümkün olmasının amaçlandığı belirtildi.
Riskli yapı tespiti ve Hazine taşınmazlarının kıymetlendirilmek üzere Bakanlığa tahsisine ait misyon, hak ve yetkilerin bundan sonra Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca kullanılmasını sağlamak üzere değişiklik yapılıyor.
Riskli yapı tespiti Kentsel Dönüşüm Başkanlığı yahut idarece resen yapılabilecek. Uygulamada kimi maliklerce yahut kiracılarca riskli yapı tespiti yapılmasının engellendiği ve kendi bağımsız ünitelerinden tespit için numune alınmasına müsaade edilmediği görüldüğünden, riskli yapı tespitinin, gerekmesi halinde mülki yönetim amiri tarafından verilecek yazılı izine istinaden kâfi kolluk kuvveti marifetiyle kapalı kapılar yahut alanların açtırılması suretiyle yapılabilmesine imkan getirilecek.
Riskli yapı tespitine ait bilgileri ihtiva eden tutanak, riskli yapıya asılacak, maliklere e-Devlet Kapısı üzerinden bildirim yapılacak ve ilgili muhtarlıkta 15 gün mühletle ilan edilecek. Tespite ait bilgileri ihtiva eden tutanağın muhtarlıkta yapılacak ilanın son günü hak sahiplerine bildiri edilmiş sayılacak.
Gerçek yahut özel hukuk hukukî bireylerince mülkiyetlerindeki taşınmazların rezerv yapı alanı olarak belirlenmesi talebinde bulunulabilmesi için; bu taşınmazların yapılaşmaya temel arsa metrekaresinin yüzde 30’unun mülkiyetinin bölümüne muvafakat edilmesi yahut tıpkı ölçünün kıymetinin dönüşüm projeleri özel hesabına gelir olarak kaydedilmek üzere Kentsel Dönüşüm Başkanlığına verilmesi gerekecek.
– Kolluk kuvveti marifetiyle tahliye
Alanlarda uygulama müddetince imar ve yapılaşma haklarının kısıtlanması ve alandaki yapılara verilen elektrik, su ve doğal gaz üzere hizmetlerin durdurulması hususlarında Bakanlığa verilen misyon ve yetkiler Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca kullanılacak.
İstanbul’da dönüşümü hızlandırmak için başlatılan “yarısı bizden” kampanyasının uygulanabilmesi için hak sahiplerine imal için mali yardım yapılabilmesine yönelik kanunda düzenleme yapılıyor.
Riskli yapıların yıktırılması konusunda Bakanlığa verilen vazife ve yetkiler de bundan sonra Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca kullanılacak.
Riskli yapıların yıktırılması için maliklere tek seferde 90 günden fazla olmamak üzere mühlet verilecek.
Kanun kapsamındaki yapıların tahliyesinin engellenmesi durumunda; mülki yönetim amiri tarafından verilecek yazılı müsaadeye istinaden kâfi kolluk kuvveti marifetiyle tahliye yapılacak.
Başkanlık yahut yönetim tarafından yapılan yahut yaptırılan riskli yapı tespit, tahliye ve yıktırma masrafları, payları oranında maliklerden tahsil edilecek.
Kanun kapsamındaki yapıların tahliyesine ve yıktırılmasına ait olarak birebir ve şahsi hak sahiplerine yapılacak tebligat, tahliye ve yıktırmaya ait tutanağın yapıya asılması, maliklere e-Devlet Kapısı üzerinden bildirilmesi ve ilgili muhtarlıkta 15 gün mühletle ilan edilmesi suretiyle yapılacak. Tahliye ve yıktırmaya ait süreç, muhtarlıkta yapılan ilanın son günü tıpkı ve şahsi hak sahiplerine bildirim edilmiş sayılacak.
– Salt çoğunluk ile karar alınacak
Kentsel dönüşümlerde, yapı ruhsatı alınması da dahil olmak üzere tüm iş ve süreçler, payları oranında maliklerin salt çoğunluğu ile aldığı karara istinaden yapılabilecek.
Salt çoğunluk ile karar alan malikler tarafından, alınan karar ile muahede kurallarını ihtiva eden teklifin salt çoğunlukla alınan karara katılmayan maliklere, noter vasıtasıyla yahut ilgili muhtarlıkta 15 gün mühlet ile ilan edilmek suretiyle bildirilecek.
Satış sürecinin satış bedelinin eksik hesaplandığı münasebeti ile iptal edilmesi durumunda, satış bedeli ile yargı kararında belirtilen halde hesaplanacak bedel ortasındaki fark, hisseyi satın alan malik tarafından payı satılan eski malike ödenecek.
Yoksul yahut dar gelirli olarak kabul edilenlere verilecek bağımsız kısımlar için hak sahibinin borçlanmasının gerekmesi lakin hak sahibinin borçlanma bedelini ödeyecek mali gücünün olmaması durumunda, hak sahibi ismine isabet eden bağımsız ünitenin tapuda hak sahibi ile Başkanlık ismine hisseli mülkiyet asıllarına nazaran tescil edilmesi mümkün olduğundan, bu türlü bir durumda hak sahibinin üzerine kayıtlı ikamet edebileceği konut nitelikli diğer bir gayrimenkulü yok ise bu bağımsız kısımlar üzerinde hak sahibine ve hak sahibi evli ise süreç yapıldığı tarihteki eşine oturma hakkı tanınacak.
– Arsa haline gelen taşınmazda iştirakin giderilmesi için dava açılabilecek
Kentsel Dönüşüm Başkanlığına devredilen Hazine taşınmazları; Bakanlığın bağlı, ilgili ve bağlantılı kurum ve kuruluşları ile bunların iştiraklerine, belediyelere ve bunların şirketlerine, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, belediye ve mücavir alan sonları içinde olup 30 Mart 2014 tarihinden evvel üzerinde yapılanma olan taşınmazların öncelikle yapı sahipleri ile bunların yasal yahut akdi haleflerine, Bakanlığın vazife alanına giren bahislerde faaliyet yürütmek üzere kurulan ve mal varlığının en az yüzde 50’si Bakanlıkça sağlanan vakıflara rayiç bedel üzerinden; küçük sanayi sitesi yapılmak üzere bu emelle kurulmuş kooperatiflere ve belediyelere ise rayiç bedelin yüzde 50’sinden az olmaması kaydıyla Başkanlıkça belirlenecek bedel üzerinden direkt satılabilecek yahut Başkanlıkça belirlenecek bedel üzerinden direkt kiralanabilecek.
Kentsel Dönüşüm Başkanlığının ön alım hakkı, başkanlığın yahut Hazinenin kanun kapsamındaki taşınmazlarda paydaş olup olmadığı ile bu taşınmazlarda hisseli yahut müstakil mülkiyet olup olmadığına bakılmaksızın, bu taşınmazların büsbütün yahut kısmen alanda yahut parselde malik olanlar dışındaki üçüncü şahıslara satışı durumunda kullanılacak.
Kanun kapsamındaki alanlar ve parsellere ait olarak onaylanan imar ve parselasyon planları, ilgili etraf, şehircilik ve iklim değişikliği vilayet müdürlüğünde 15 gün mühletle ilan edilecek. Bu planlara itiraz, ilan müddeti içinde ilgili etraf, şehircilik ve iklim değişikliği vilayet müdürlüğüne yapılacak ve itirazlar bakanlıkça 5 gün içerisinde pahalandırılacak. İtirazların reddedilmesi halinde, planlar ayrıca bir onay sürecine gerek kalmaksızın ret kararı tarihinde katılaşacak.
Düzenleme kapsamındaki uygulamalar ile bu uygulamalar için karar alınması ve uygulamaların yürütülmesi mevzularında Başkanlıkça lisanslandırılacak kuruluşlar faaliyet gösterebilecek.
Düzenleme kapsamındaki yapıların yıktırılmasından sonra arsa haline gelen taşınmazda paydaşlığın giderilmesi için Türk Uygar Kanunu kararlarına nazaran dava açılabilecek. Fakat, paydaşlığın giderilmesi için dava açılmış olması, bu düzenleme kapsamında payları oranında paydaşların salt çoğunluğu ile karar alınmasına ve bu karara nazaran süreç yapılmasına mani teşkil etmeyecek.
Teklifle, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı yönetici takımlarının mali ve özlük hakları da düzenleniyor.
Uygulama imar planı ve mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyetin Kentsel Dönüşüm Başkanlığı tarafından üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydıyla 30 gün içinde yapı ruhsatı verilecek.
Kentsel dönüşüme yönelik düzenlemeler içeren Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun İle Kimi Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Kurulunda kabul edildi.
Teklife nazaran riskli yapı tespiti, Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca talep edilmesi halinde mülki yönetim amiri tarafından verilecek yazılı müsaadeye istinaden kâfi kolluk kuvveti marifetiyle resen yapılabilecek.
Verilen müddette yapıların tahliye edilmemesi durumunda, mülki yönetim amiri tarafından verilecek yazılı müsaadeye istinaden kâfi kolluk kuvveti marifetiyle tahliye ve yıktırmaya yönelik iş ve süreçler, Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca yapılabilecek.
Hak sahipliği çalışmaları, hak sahibinin mevcut taşınmazının bedeli ile yeni yapıda hak sahibine verilecek konut yahut iş yerinin pahası gözetilerek yahut başkanlıkça karar alınması halinde kat karşılığı, hasılat paylaşımı ve gibisi metotlarla yürütülecek.
Hak sahibinin borçlanmasının gerekmesi durumunda, borçlanma bedeli üzerinden hak sahibi ile mukavele yapılacak ve borçlanma bedelinin tamamı ödenmeden tapuda devredilemeyecek.
Kentsel Dönüşüm Başkanlığı tarafından inşa edilecek yapılara imar planlarında o amaca tahsis edilmiş olmak, uygulama imar planı ve mevzuata alışılmamış olmamak üzere mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyetin başkanlık tarafından üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydıyla ayrıca doküman istenmeksizin müracaat tarihinden itibaren 30 gün içinde avan projeye nazaran yapı ruhsatı ve bu yapıların tamamlanmasının ardından de 30 gün içinde yapı kullanma müsaadesi verilecek.
Kentsel Dönüşüm Başkanlığının gelirleri, genel bütçeden yapılacak hazine yardımları her türlü nakdi, taşınır ve taşınmaz niteliğindeki bağış ve yardımlar, başkanlık tarafından gerçek ve hukukî bireylere verilecek bilgi, doküman ve hizmetler karşılığında alınacak fiyatlardan, taşınır malların satışından yahut kiraya verilmesinden ya da işletilmelerinden elde edilen gelirlerden, taahhütlerini büsbütün yahut kısmen yerine getirmeyen yüklenicilerden alınan tazminatlar ile gelir kaydedilen teminatlardan ve öteki gelirlerden oluşacak.
Dönüşüm projeleri özel hesabı 31 Aralık 2025 prestijiyle kapatılacak. Bu tarih prestijiyle kelam konusu hesapta bulunan nakit fiyatları bir yandan Başkanlık bütçesine öz gelir, öbür yandan mevcut yahut yeni açılacak bütçe tertiplerine Başkanlıkça ödenek kaydedilecek. Özel hesaba ait hak ve yükümlülükler başkanlığa devredilecek.
Teklifle, Uzmanlık Kanunu’nda düzenleme yapılıyor. Buna nazaran, 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli zelzeleler nedeniyle genel hayata tesirli afet bölgesi kabul edilen yerlerde, 1 Ocak 2028’e kadar, isimli ve idari yargı mercilerinde zelzelelerle irtibatlı olarak görülmekte olan iş, dava, soruşturma ve kovuşturmalarda eksper görevlendirmesi yapılabilecek.
Asgari kaideleri taşıyan fakat ilgili uzmanlık bölge listesinde yahut listelerinde yer almayan eksperlerin, ilgili kanunlardaki yönteme tabi olmadan görevlendirilmesine imkan tanınacak.
