Kahraman, yeni anayasa çalışmaları, evvelki yıllardaki uzlaşma arayışları ve yaşanan tartışmaları, AA muhabirine kıymetlendirdi.
Kanunların toplumla örtüşmesi gerektiğini vurgulayan Kahraman, “Toplumumuzun dokusuna, DNA’sına uygun bir anayasa olması lazım. Anayasalar, ilaç prospektüsleri üzere uzun sayfalar dolusu olmaz. Anayasalar kısa ve öz olur.” diye konuştu.
Kendisinin meclis başkanlığı yaptığı periyottan önce TBMM’nin 24. Devri’nde anayasa çalışmaları yapıldığını hatırlatan Kahraman, “Her partiden üçer kişi, toplamda 12 kişi istendi. Ama başlangıçta meyyit doğan bir teşebbüs. Çünkü dört partinin dördü de iştirak edecek, o kararlar, kesin karar sayılacak. Dört partinin dördü de birebir niyette olsaydı; dört tane küme olmazdı ki. Dörtte dört ittifak mümkün değil. 25 ay sürdü çalışmalar; havanda su dövüldü.” değerlendirmesinde bulundu.
“Komisyonun isminde dahi anlaşamadık”
Kahraman, meclis başkanlığı yaptığı 26. Devir’de ise bütün siyasi partilere bir mektup yazarak, yeni bir anayasa hazırlama komitesi kurulması için her partiden üçer isim istediğini söyledi.
CHP’nin “Anayasa hazırlamadan önce 1980 darbesinden sonra çıkan kanunları ele alacağız, anayasaya karşıt, antidemokratik kanunları eleyeceğiz” biçiminde bir taleple görüşmelere geldiğini anlatan Kahraman, “Peki ortada anayasa yok. O kanunun antidemokratik olduğunu anlamak için bir ölçü lazım. Anayasa yokken onları inceleyemeyiz ki…” görüşünü paylaştı.
CHP’nin, kurulun isminin “Türkiye’yi darbe hukukundan arındırma komisyonu” olarak değiştirilmesini istediğini hatırlatan Kahraman, 3 toplantıda da komitenin isminde dahi anlaşamadıklarını aktardı.
İsmail Kahraman, “Yeni anayasa yapılmasını istemiyor CHP, bu zabıtlarımızda var. Ben de, ‘Ben sizi çağırırken yeni bir anayasa, sivil anayasa çalışması yapacağız diye çağırdım. Lakin antidemokratik kanunlar hakkında inceleme yapmak için başka bir komite kurabiliriz’ dedim. Bir hesaplama yaptık; 1980 sonrası çıkan kanunları incelemek için meclisin çalışmaları, 8 yıldan daha fazla sürüyordu. CHP, bu konuda engelleyici oldu, sonuca gidemedik.” yorumunu yaptı.
Bu halde yeni bir anayasa yapılamayacağını savunan Kahraman, “Onun yerine bir metin hazırlarsınız, referanduma sunarsınız. Tabi; sivil toplum kuruluşlarından, siyasi partilerden, üniversitelerden fikirler alırsınız ve bir ortaya getirirsiniz, bir metin ortaya çıkartırsınız. ‘Herkesin ittifak ettiği bir anayasa’; o denli bir toplum varsa anayasaya gerek yok aslında.” kanısını lisana getirdi.
Kahraman’ın 1961 Anayasası için tasarı hazırlayanlardan Hüseyin Nail Kubalı ile “anayasa” anısı
İsmail Kahraman, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenciyken 1961 Anayasası için tasarı hazırlayan öğretim üyelerinden Hüseyin Nail Kubalı ile ortasında geçen diyaloğu şöyle anlattı:
“Kadıköy’e gidiyorum, Hüseyin Nail Bey’e rastladım. Yolda kendisine sordum; ‘1961 Anayasası için kurulan komitede siz de üyeydiniz, 1961’den sonra kaç kez değişiklikler oldu, 71 muhtırası oldu, ne diyorsunuz dönüp baktığınızda?’ dedim. Bana tarihi bir yanıt verdi: ‘Kahraman, biz odadaki 18 şahsa anayasa yapmışız; bizim dışımızda bir Türkiye varmış bunu düşünemedik’. Ben, ‘Hocam bu çok önemli bir kelam, bunu yazılı hale getirdiniz mi?’ dedim. Hüseyin Nail Beyefendi, ‘Yazılı hale getirdim. Arkadaşlarım da biliyor. Lakin beni ötelediler. Fakülteye gittim, beni odalarına almadılar, selamlaşmadılar.’ dedi.”
Kahraman, “Türkiye var, ona yapıyorsunuz bu kanunu; taklit yapmayın, bu toplumun yapısına uygun yapın.” sözünü kullandı.
Adaletin bozulduğu her toplumda huzurun ortadan kalkacağını, adaletin bozulduğu her devletin de çökeceğini lisana getiren Kahraman, yeni bir anayasa yapılırken bunların göz önüne alınması gerektiğinin altını çizdi.
“Laikliğin tanımı olmalı”
Anayasada laiklik sözünün tanımının yapılması gerektiğini belirten Kahraman, “Fransa’da var. Fransa, laikliğin anavatanıdır, eğitimin temel asılları yönetmeliğinde ‘Laiklik, devletin din, ideoloji, siyaset ve eğitim konusunda tarafsız olmasıdır’ diyor. Bizde bir tanım yok. Hürriyetse, hürriyetler ortasına; yasaksa yasaklar ortasına konmalıdır.” görüşünü paylaştı.
Anayasaların inanca nazaran tasnif edilirken “dindar anayasalar”, “dinsiz anayasalar” diye ikiye ayrıldığını aktaran Kahraman, “Türkiye anayasalarının hepsi ‘dindar anayasalar’ sınıfına girer. Bunu (laikliği) kalkıp dinsizlikmiş üzere anlatmak çok yanlış bir niyettir. Neden oluyor, zira tanımı yok.” değerlendirmesinde bulundu.
Birlik Vakfında 85 unsurluk bir anayasa çalışması hazırladıklarını anlatan Kahraman, “Ümit ederim ki toplumla barışık, dokusuna, yapısına, irfanına uygun, kısa ve öz bir anayasayı çıkartırız.” dedi.
“Türkiye, o değişikliklerle makas değiştirmiştir”
Muhalefet partilerinin 2007 yılından sonra yapılan anayasa değişikliklerine olan tenkitlerine yönelik Kahraman, “Türkiye, o değişikliklerle makas değiştirmiştir. Türkiye’nin rotası, rahatlığa, huzura hakikat gitmiştir. Engebeli, tünellerle, karanlıklarla dolu yoldan aydınlık geniş bir yola çıktık. Parlamenter sistemin ne kadar dertli olduğunu ben yaşadım, şahsen içinde.” karşılığını verdi.
Muhalefetin “güçlendirilmiş parlamenter sistem” teklifine de değinen Kahraman, “Neyi güçlendiriyorsun? ‘Parlamenter sistem olsun’, tekrar pazarlıklar. Hakikaten pazarlık baştan başladı; bütün parti önderleri cumhurbaşkanı yardımcısı, yetmedi iki büyükşehir belediye lideri da cumhurbaşkanı yardımcısı. Bu sistemde pazarlık yok, istikrar var.” yorumunu yaptı.
İsmail Kahraman, 2007 yılından sonra yapılan anayasa değişikliklerinin hakikat ve yerinde olduğunu belirterek, “Onu uygun görmeyenler, Türkiye’nin tekrar ayağa kalkmasını istemeyenlerdir.” diye konuştu.
Kahraman, yapılacak anayasanın ulusal bir anayasa olması gerektiğini vurguladı.
“Türkiye bir hukuk devleti olmalıdır, kanun devleti değil”
İsmail Kahraman, “Türkiye ‘take off’ noktasına geliyor, tam havalanacak önümüz kesiliyor. Bu anayasa değişikliklerine mani olanlar; Türkiye’nin sisteminin birbirini yiyen, tenkit eden, birbirine giren bir havada olmasını temin etmek için mevzuatı düzelttirmek istemiyorlar. Aşacağız inşallah.” görüşlerine yer verdi.
Meclisin çok daha güçlü hale geleceğini söyleyen Kahraman, “Onarım anayasasına muhtaçlığımız yok, kendi özüne ilişkin anayasa yapacaksın. Eski anayasalara bakmayacaksın, tekrar yazacaksın. Onlar yalnızca bir kaynak. ‘Onu tamir ediyorum’ demeyeceksin, yeni anayasa.” sözünü kullandı.
Kahraman, 1982 Anayasası’nı “taklitçi ve kifayetsiz” olarak nitelendirirken, yeni anayasanın kısa, öz, inanca dayalı, taklit olmayan, milleti güçlü gören, kuvvetler ayrılığına dayalı bir anayasa olması gerektiğinin altını çizdi.
“Türkiye bir hukuk devleti olmalıdır, kanun devleti değil” diyen Kahraman, yeni anayasa çalışmalarında referandumla sonuca gidilmesi gerektiğine işaret etti.
Kahraman, “Diyelim ki; Meclis’te çoğunluk kabul etti ve referanduma da muhtaçlık olmadı. Hayır, referanduma gitmeli. Meclis’ten geçen çoğunluğa sahip olsa da referanduma gitmeli ve halk mührünü basmalı.” kelamlarını sarf etti.
İsmail Kahraman, “Türkiye, tok esirlerin ve aç hürlerin ülkesi değil; tok ve hür insanların ülkesi olacak. Ona gerçek yürüyoruz.” dedi.
