(91) numaralı Kimi Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Takım İhdas Edilmesine Ait Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 1. hususuyla ekli (1) Sayılı Liste ile Adalet Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Türkiye Adalet Akademisi, Orman Genel Müdürlüğü ve Yargıçlar ve Savcılar Şurasına ait takımların ihdas edilerek (2) numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin eki (II) Sayılı Cetvel’in ilgili kısmına eklenmesi öngörülmüştür.
Anayasa Mahkemesi 4/5/2023 tarihinde E.2022/36 numaralı belgede, Adalet Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Türkiye Adalet Akademisi ve Orman Genel Müdürlüğü tarafından Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle takım ihdası yapılabileceğini belirtmiştir.
Ancak mahkeme heyeti, HSK tarafından, yapılan düzenlemenin Anayasa’ya muhalif olduğuna ve iptaline, iptal kararının kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir.
Dava Konusu Kural
Dava konusu kuralla, Yargıçlar ve Savcılar Şurasına (HSK/Kurul) merkez teşkilatı için Konsey müfettişi ve tetkik hakimi takımlarının ihdas edilmesi ve bu takımların (2) numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin (CBK) eki (II) Sayılı Cetvel’in HSK kısmına eklenmesi öngörülmüştür.
İptal Talebinin Gerekçesi
Dava dilekçesinde özetle; kamu vazifelilerinin takımlarının ihdasına ait kararların kanunla düzenlenmesi gerektiği, münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken bir bahiste CBK çıkarıldığı, CBK çıkarma yetkisinin anayasal çerçeve dışında kullanıldığı, yürütme organına genel, sınırsız, temelleri ve çerçevesi belgisiz bir düzenleme yetkisinin tanındığı, bu durumun yasama yetkisinin devredilemezliği, Anayasa’nın bağlayıcılığı ve üstünlüğü ile kuvvetler ayrılığı prensipleriyle bağdaşmadığı ileri sürülmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
Kurul müfettişi ve tetkik hakimi takımlarının ihdasıyla ilgili düzenlemelerin CBK ile yapılıp yapılamayacağının söylenebilmesi için öncelikle anılan takımların ihdasının yürütme yetkisine ait olup olmadığı tespit edilmelidir.
Anayasa’nın Üçüncü Kısmı’nın “Yargı” başlıklı Üçüncü Kısmı’nda yer alan 159. hususunda HSK’nın mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı asıllarına nazaran kurulacağı ve misyon yapacağı belirtilmiştir. İdari bir konsey olmasına karşın HSK ile merkezi yönetim ortasında hiyerarşik bir ilgi öngörülmemiştir. Ayrıyeten HSK’ya Anayasa’nın “Yürütme” kısmının “İdare” başlıklı kısmında değil, “Yargı” başlıklı kısmında yer verilmiştir.
Öte yandan Anayasa’nın 159. unsurunda HSK’nın mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı temellerine nazaran misyon yapacağının belirtilmesiyle yetinilmemiş, tıpkı vakitte mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı asıllarına nazaran kurulacağı da tabir edilmiştir. Kurulma teşkilatlanmayı da kapsadığından Heyette vazife alacak hakimlik ve savcılık mesleği mensuplarının takımlarına ait düzenlemelerin mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı asılları uyarınca yapılması gerekmektedir. Bu prestijle Anayasa’nın HSK’nın kuruluş, misyon ve yetkileri ile işleyişine ait karar ve unsurları birlikte değerlendirildiğinde hakimlik ve savcılık mesleğine mensup olup da HSK’da vazife yapan bireylerin yargı yetkisini kullanan kamu görevlilerinden olduğu kabul edilmelidir.
Yargı yetkisini kullanan kamu vazifelilerinin takımlarının ihdası ve iptali hususu yargı yetkisinin kullanılmasını direkt etkileyebilir. Anılan konu sırf yürütme yetkisine ait bir husus olmadığı için bu hususun CBK ile düzenlenmesi mümkün değildir. Bu prestijle HSK’nın yargı yetkisini kullanan kamu görevlilerinden olan Heyet müfettişi ve tetkik hakimi takımlarının ihdasını öngören kuralda Anayasa’nın 104. hususunun on yedinci fıkrasının birinci cümlesine karşıt biçimde düzenleme yapıldığı anlaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya karşıt olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
Anayasa Mahkemesi kararının tam metni için .