Tesirini 15. yüzyıldan bu yana sürdüren Avrupa’da en ünlü ailelerin Türkiye’den özel olarak ithal ettikleri Uşak halısı, özellikleri ve model çeşitleriyle ilgi görüyor. Uşak halıları Avrupa’nın en kıymetli müzelerinde de sergileniyor. Varlıklı bir görünüm kazandıran Uşak halıları hakkında bilinmesi gerekenler, haberimizde.
Uşak ile etraf yörelerine ilişkin olan ve kentin ismini taşıyan Uşak halısı, erken Osmanlı Devri yapıtlarından biri olma özelliğini taşımaktadır. Osmanlı bir devir boyunca halıcılığın merkezi olmuştur. 1500’lü yıllarda ise halıcılık üzerine ihracat çalışmaları başlamış ve bilhassa Uşak halısı, Avrupa’daki seçkin aileler tarafından ilgi görmüştür. Aileler, ünlü ressamlara tablolarını yaptırırlarken dekor olarak Uşak halılarını kullanmışlardır. Bu çalışmaların örneklerine, Hans Holbein ve Lorenzo Lotto üzere ünlü ressamların tablolarında rastlanabilmektedir. 1500’lü yıllarda tahtta olan Yasal Sultan Süleyman devrinde büyük değer kazanan Uşak halıları, o yıllarda Azerbaycan’dan getirtilen dokuma ustaları tarafından yeni usullerle dokunmuştur. Bu dokuma sırasında temel özelliklerinin kaybedilmesini istemeyen yetkililer, çalışmalar sırasında Anadolu müftüleri görevlendirilmişlerdir. Nakkaş ve süsleme sanatkarlarının ellerinden geçen bu halılar, Osmanlı İmparatorluğu’nun sarayları başta olmak üzere Avrupa şatolarında kendisine yer bulmuş ayrıyeten cami ve kiliselerde de kullanılmıştır. Bu halılar bir vakit sonra, saygınlık belirtisi kazanmıştır.
Önemini hala daha koruyan Uşak halıları, günümüzde şu merkezlerde sergilenmektedir:
– İstanbul Türk ve İslam Yapıtları Müzesi – Floransa Bardini Müzesi
– İstanbul Vakıflar Halı Müzesi – New York Metropolitan Sanat Müzesi
– Konya Mevlana Müzesi – Philedelphia Müzesi
– Berlin İslami Sanatları Müzesi Paris Louvre Müzesi – National Gallery of Art
– Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi – Budapeşte Ulusal Müzesi
– Metropolitan Ulusal Kuveyt Müzesi
Birden farklı Uşak halısı modeli bulunmaktadır. Bu halıların isimleri ve özellikleri şu formdadır:
# 1 MADALYON UŞAK HALILARI
İlk kere 16. yy’de üretilmeye başlanmıştır. Türk ustalarının hakimiyet gücünü temsil etmektedir. İnsan, hayvan ve bitki süslemelerini taşımaktadır. Halının dokumasında minyatür sanatı kullanılmaktadır.
# 2 YILDIZLI UŞAK HALISI
En yeterli örnekleri 17. yy’ye dayanmaktadır. Yıldız, kuş ve ejdarha motiflerini üzerinde taşımaktadır. Bu halı, Türk halıları içerisinde üretkenliği temsil etmektedir. Öteki halı modelleri ise Çiçekli ve Göbekli ismini taşıyan Uşak halılarıdır.
