Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan edinilen bilgiye nazaran, Türk demir yolu tarihi, birinci demiryolu çizgisi olan 130 kilometrelik İzmir-Aydın çizgisinin, bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla 1856’da yapılmasıyla başladı.
Kelam konusu tarihten 1922’ye kadar Osmanlı topraklarında, Rumeli ve Anadolu-Bağdat çizgisinin da içinde bulunduğu toplam 8 bin 619 kilometrelik demir yolu çizgisi yapıldı.
Cumhuriyet sonrası periyoda bakıldığında demir yolu çizgileri ulusal çıkarlar doğrultusunda yapılandırıldı, bilhassa 1950’ye kadar demir yolu yüklü bir devir geçirildi.
Az gelişmiş bölgelere ulaşılması amaçlandı
Ekonomik gelişmenin ülke seviyesinde yayılmasını sağlamak için bilhassa az gelişmiş bölgelere ulaşılması amaçlandı. Bu çerçevede 1927’de Kayseri, 1930’da Sivas, 1931’de Malatya, 1933’de Niğde, 1934’te Elazığ, 1935’te Diyarbakır, 1939’da Erzurum, demir yolu ağına bağlandı.
Ayrıyeten, ana çizgileri birbirine bağlayan ve demir yolunun ülke seviyesine yayılmasında kıymetli hissesi olan iltisak sınırlarının imaline da yük verildi. Bu kapsamda Cumhuriyet periyodu öncesinden devralınan 3 bin 714 kilometrelik demir yolu ağına 1923-1950 periyodunda 3 bin 780 kilometrelik demir yolu ağı daha eklendi ve toplam çizgi uzunluğu 7 bin 671 kilometreye ulaştırıldı.
Kelam konusu tarihten 2002’ye kadar ise kara yolları yatırımlarına öncelik verilirken, 1950’de 7 bin 671 kilometrelik demir yolu ağı, 2002’ye kadar fakat 10 bin 940 kilometreye yükseltilebildi.
Demir yolu ağı 2023’te 13 bin 919 kilometreye ulaştırıldı
Demir yolu ağlarının artırılması 2002’den sonra tekrar ivme kazandı. 2023’te demir yolu ağı 13 bin 919 kilometreye ulaştırıldı. Türkiye’de, öncelikli demir yolu ulaşım siyasetleri ile yüksek süratli ve süratli demir yolu sınırları da genişletiliyor.
Stratejik pozisyonu prestijiyle doğu ile batı ortasında köprü pozisyonunda olan ülkede, 2002’den bu yana öncelikli ulaşım siyasetleriyle 2 bin 251 kilometrelik YHT çizgisi inşa edildi.
Marmaray Boğaz Tüp Geçişi sayesinde Asya ile Avrupa kıtalarının kesintisiz demir yolu çizgisi ile birleştirilmesi ve Gebze-Halkalı Banliyö Çizgisi’nin modernizasyonu, Asya ile Avrupa kıtaları ortasında kesintisiz kent içi banliyö nakliyatının yapılmasını sağladı.
YHT’ler günde ortalama 40 bin şahsa hizmet veriyor
Ankara-İstanbul, Ankara-Konya, Ankara-Eskişehir, Konya-İstanbul, Ankara-Karaman, İstanbul-Karaman, Eskişehir-İstanbul ve en son 26 Nisan 2023’te işletmeye açılan Ankara-Sivas sınırlarında işletilen YHT’ler, ayrıyeten bölgesel trenler ya da otobüs ilişkili kombine nakliyecilikle birçok kente seyahat mühletini değerli ölçüde kısaltıyor.
YHT’ler hafta içi günlük 64, hafta sonu günlük 68 seferde günde ortalama 40 bin bireye hizmet veriyor. Ankara-İstanbul ortasında işletilen YHT’lerle 30 Eylül 2023’e kadar 19 bin 668 günlük taşıma sayısına ulaşılarak, yeni bir rekora daha imza atıldı.
YHT’lerin işletmeye alındığı tarihten 4 Ekim’e kadar yaklaşık 78 milyon 603 bin 339 yolcu taşındı. Kelam konusu trenlerde seyahat eden yolcuların memnuniyet oranı yüzde 97 olarak belirlendi.
Öte yandan, Ankara’da Başkentray, İzmir’de İZBAN ile kenti içi raylı sistemler, metro standardına getirildi.
Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Sınırı’nın inşası, 11 bin 668 kilometrelik mevcut sistemin yenilenmesi ve modernizasyonu, demir yolu nakliyatının özgürleştirilmesi, ulusal ve yerli demir yolu endüstrisinin geliştirilmesi doğrultusunda olmak üzere yüzlerce kıymetli yatırım gerçekleştirildi. Bu yatırımlar sonucu yüksek süratli ve süratli demir yolu sınırlarının inşa edilmesiyle YHT’ler 11 kente direkt ulaştı.
Konvansiyonel ana çizgi ve bölgesel trenler
Günde ortalama 44 bin yolcuya hizmet veren konvansiyonel ana sınır ve bölgesel trenler, ülkenin dört köşesine ekonomik ve rahat seyahat imkanı sağlarken, iç turizme de değerli katkılarda bulunuyor.
Doğu, Güney, Van Gölü, Göller, İzmir Mavi ve Ankara ekspresleri başta olmak üzere farklı güzergahlarda işletilen trenlere seyahatseverlerin ve fotoğraf tutkunlarının ilgisi de artıyor.
Türkiye, genelinde 16 güzergahta ana sınır treni işletiliyor.
Marmaray’ın Ayrılık Çeşmesi-Kazlıçeşme bölümü 29 Ekim 2013’te, Gebze-Halkalı kesiti ise 13 Mart 2019’da işletmeye açıldı. 76 kilometre uzunluğunda, 43 istasyona sahip Marmaray ile Gebze-Halkalı Çizgisi’nde seyahat müddeti 108 dakikaya indi.
Özel kesimin demir yolu nakliyeciliği yapmasının önü açıldı
Demir yolu nakliyatının özgürleştirilmesi çalışmaları bağlamında devlet eliyle kurulan TCDD Nakliyat Genel Müdürlüğü demir yolu tren işletmecisi, TCDD Genel Müdürlüğü demir yolu altyapı işletmecisi olarak yapılandırıldı. Özel kesimin demir yolu nakliyatı yapmasının önü açıldı.
32,24 milyon ton yük taşındı
Yurt içi yük taşımalarının yanı sıra Türkiye’den, Batı’da Bulgaristan, Macaristan, Almanya, Avusturya, Polonya, Romanya, Çekya, Bosna-Hersek, Slovakya, Sırbistan ve Fransa üzere Avrupa’da birçok noktaya, Doğu’da İran, Afganistan ve Pakistan’a, kuzeyde Rusya’ya, Orta Asya’da Gürcistan, Azerbaycan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Çin’e yük nakliyeciliği yapılıyor.
Bu kapsamda geçen yıl yurt içi ve yurt dışı olmak üzere, toplam 32,24 milyon ton yük taşındı.
Milli ve yerli tren çalışmaları
TÜRASAŞ çatısı altında ulusal ve yerli demir yolu endüstrisinin geliştirilmesi çalışmalarına başlandı. TÜRASAŞ’tan 95 ulusal elektrikli anahat lokomotifi ile 20 dizel elektrikli anahat lokomotifi temini planlanıyor.
Yerli ve ulusal olarak üretilen 2 elektrikli yolcu tren seti (EMU), mayıstan bu yana Adapazarı-Gebze parkurunda hizmet veriyor.
BTK ve Orta Koridor hatları
BTK Demiryolu Çizgisi ve Orta Koridor ile Türkiye üzerinden geçen memleketler arası demir yolu koridoru oluşturuldu ve Türkiye’nin lojistik üs olması istikametinde kıymetli projelerin etap etap hayata geçirilmesine başlandı.
