– TBMM’nin evvelki Lideri Mustafa Şentop, 2011’de oluşturulan Anayasa Uzlaşma Kurulu deneyimini paylaşarak, “Anlaşılabilecek kadar kısım üzerinde anlaşılır, anlaşılamayacak kısımlar ya mevcut anayasadaki kararlarla ya da milletimizin onayına sunulmak suretiyle aşılabilir.” dedi.
Eski Meclis Lideri Şentop, yeni anayasa çalışmaları, evvelki yıllardaki uzlaşma arayışları ve yaşanan tartışmaları AA muhabirine kıymetlendirdi.
Anayasa tartışmalarının Türkiye’nin en kadim tartışmalarından olduğunu tabir eden Şentop, 1940’lı yıllardan günümüze anayasa tartışmalarının devam ettiğini söyledi.
TBMM Anayasa Uzlaşma Kurulu’nun 2011 ve 2013 yılları ortasındaki çalışmalarına işaret eden Şentop, bu tarihe kadar tartışmalar anayasada değişiklik yapmak üzerinden yürürken, 12 Haziran 2011 seçimlerinde bütün kampanyaların yeni anayasa tartışmalarıyla devam ettiğini ve seçimden çabucak sonra yeni anayasa çalışmalarının başladığını hatırlattı.
Şentop, 1961 ve 1982 anayasalarının da kurullarda çalışılarak hazırlandığını fakat bu kurulların milleti temsil eden kurullar olmadığını belirtti.
– “Muhalefetin tenkitlerini haklı bulmuyorum”
Anayasalarda iki kısım olduğuna, birinci kısımda insan haklarıyla ilgili düzenlemelerin bulunduğuna, ikinci kısımda devletin yapısının düzenlendiğine dikkati çeken Şentop şunları kaydetti:
“Hukukçu olmayanların anayasa bakışıyla baktığınızda güya birinci olarak insan haklarıyla ilgili kısmın daha kıymetli olduğu halinde bir kanaat ortaya çıkıyor. Halbuki o denli değildir. İnsan haklarıyla ilgili düzenlemeler, ilkesel, soyut düzenlemelerdir. Bunları realize edecek, uygulamaya aktaracak olan devletin kurumsal mimarisiyle ilgili temel teşkilat düzenlemeleridir. Anayasa hukukçularının bildiği bir şey vardır. ‘Bir anayasada hangi kısım eksik olursa o metin anayasa olmaya devam eder?’ diye sorarsanız; temel haklarla ilgili kısmı eksik olan bir anayasa, anayasa olur. Lakin temel teşkilatla, kurumsal mimariyle ilgili kısım eksikse ona ‘anayasa’ diyemeyiz. O vakit yalnızca bir insan hakları dokümanından kelam edebiliriz. Hakikaten birtakım anayasalarda temel haklarla ilgili bir kısım yok, evvelki anayasa kararlarına ve Fransız İnsan Hakları Bildirgesine atıf yapıyorlar. Hasebiyle anayasalarda temel olan kısım kurumsal mimari kısmıdır. Bu düzgün düzenlendiği vakit insan hakları, temel haklarla ilgili düzenlemeler de hayat bulur, gerçeklik kazanır.”
Muhalefet partilerinin 2007 yılından sonra yapılan anayasa değişikliklerine olan tenkitlerine yönelik Şentop, “Biz, bu değişikliklerin Türkiye’nin daha güzel yönetilmesi ve gerçek manada anayasadaki düzenlemelerin hayata geçirilmesi bakımından değerli olduğu kanaatindeydik. Hakikaten ortaya çıkan sonuçlar da bizim tezimizi doğrulayan sonuçlardır.” diye konuştu.
Şentop, muhalefetin bu tenkitlerini haklı bulmadığını söyledi.
– “Anayasa konusundaki samimiyetimizi göstermek için eşit temsili kabul ettik”
Önceki Meclis Lideri Şentop, 2011 yılında başlayan uzlaşma arayışlarından neden sonuç alınamadığına yönelik soruya, “Hükümet sistemi tartışmaları sebebiyle sonuç alınamadı.” cevabını verdi.
O periyot yeni anayasa çalışmaları kapsamında 25 bin civarında sayfaya ulaşan görüş topladıklarını anlatan Şentop, “Bu görüşler değerlendirildi. Orada oluşturduğumuz yapı içinde her partiden arkadaşlarımız vardı. Biz de AK Parti’yi temsilen orada vazife yaptık.” sözlerini kullandı.
Bunun her partinin eşit temsil edildiği bir yapı olduğunun altını çizen Şentop, “Anayasa konusundaki samimiyetimizi göstermek için eşit temsili kabul ettik. Bu, AK Parti’nin, o vakit Başbakan olan Cumhurbaşkanı’mızın teklifiydi. Her partiden üçer kişinin katıldığı bir kurul oluşturuldu.” diye konuştu.
– “FETÖ, AK Parti’nin hükümet sistemi önerisi üzerine aleyhte yayınlar yapmaya başladı”
Bu çalışmalarda 60 civarında husus üzerinde tam mutabakat sağlandığını hatırlatan Şentop, devamında tartışmaların hükümet sistemi üzerinden çıkmaza girdiğine işaret etti.
O vakit da AK Parti’nin hükümet sistemiyle ilgili teklifinin başkanlık sistemi üzerine olduğunu ve o teklifteki kısmın birkaç küçük değişiklikle 2017’de kabul edildiğini lisana getiren Şentop, o periyotta yaşananları şöyle anlattı:
“Biz, bu öneriyi verdiğimiz vakit kategorik olarak öbür partiler ‘Böyle bir öneriyi tartışmayacağız’ dediler. Bir mühlet bu türlü devam ettikten sonra müzakereler yürümez hale geldi ve mevzu kapandı, başarısızlıkla sonuçlandı. Bir şeyin burada altını çizmek isterim, o tarihlerde, yeni anayasa çalışmalarına, Uzlaşma Komitesi çalışmalarına kendi yayın organlarında takviye veren FETÖ, AK Parti’nin hükümet sistemi önerisi ‘başkanlık sistemi’ olarak ortaya çıktıktan sonra Uzlaşma Kurulu çalışmaları aleyhine yayınlar yapmaya başladı. Bu hususta AK Parti’nin teklifinin aleyhinde eleştirel yazılara, yurt dışında da kimi bölümlerce bu çeşit siyasi içerikli eleştirel yayınlara şahit olduk.”
– “AK Parti, eşit temsili kabul ederek ve çalışmaya sahip çıkarak samimiyetini gösterdi”
Bu çalışmaların akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Tam mutabakat sağlanan unsurları Meclis’ten geçirelim” biçimindeki teklifini hatırlatan Şentop, “Bu bir meydan okumaydı aslında. Şu manada kıymetliydi; bu yapılabilirse ikinci bir çalışmayla geri kalan kısmı da tamamlanabilirdi. Hatırlıyorum o vakit Sayın Kılıçdaroğlu evvel buna sıcak bakabileceklerini tabir etmişti, daha sonra ise ‘Diğer partiler de buna sıcak bakarsa yahut başka hususlarda anlaşırsak olur’ üzere bir noktaya çevirdi işi ve çalışma sonuçsuz kaldı.” diye konuştu.
Mustafa Şentop, AK Parti’nin eşit temsili kabul ederek ve çalışmaya sahip çıkarak yeni anayasa konusundaki samimiyetini ve kararlılığını gösterdiğini vurguladı.
Esas tartışmanın hükümet sistemi tartışması olduğunu söz eden Şentop, hükümet sistemi tartışmasının da 16 Nisan 2017’deki halkoylamasıyla milletimiz tarafından bir sonuca bağlandığını belirtti.
– “Samimiyet olduğu takdirde formüller geliştirilebilir”
Önceki Meclis Lideri Şentop, 1982 Anayasası’ndan herkesin şikayetçi olduğunu kaydederek, “Şikayetçiysek; o vakit içtenlikle ve kararlılıkla bu şikayetçi olduğumuz şeyi değiştirelim, yalnızca şikayetçi olmakla kalmayalım.” dedi.
Samimiyet olduğu takdirde formüller geliştirilebileceğini lisana getiren Şentop, “Türkiye, şimdiye kadar halkın seçtiği temsilciler eliyle bir anayasa yapmamış. Darbe periyodunda hazırlanmış ve halkın onayına sunulmuş metinler var. Burada bununla ilgili bir imal prosedürü üzerinde konuşulmalı ve anlaşılmalı.” sözlerini kullandı.
Bütün unsurlar üzerinde mutabık kalınacak bir metnin çıkarılmasının güç olduğunu kendisinin de kabul ettiğini belirten Şentop, “Mutabık kalınan ve kalınamayan kısımlar olabilir. Mutabık kalınamayan kısımlarda bir alternatif olarak mevcut anayasa kararları kenarda tutulabilir. Yüzde 70’inde mutabık kalındı fakat yüzde 30’unda mutabık kalınamadı mesela; o vakit mevcut anayasanın o kararları mutabakat sağlanamayan kısımlar için varlığını sürdürebilir. Ancak bu yine değerlendirilmiş, ele alınmış ve kabul edilmiş bir metin, böylelikle yeni bir anayasa olarak ortaya konabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
“Eski anayasa kararları olursa, yeni bir anayasa olur mu?” sorusunun abes bir soru olduğunu kaydeden Şentop, “Yeni bir anayasa yazsanız da kesinlikle mevcut anayasanın birçok kararını, birebir cümlelerle ya da farklı cümlelerle koruyacaksınız. Yeni anayasa demek anayasadaki her cümleden farklı cümlelerle kurulmuş bir anayasa demek değil esasen. Kıymetli olan anayasanın bütünlüğü, ortaya koyduğu anlayış, oluşturduğu paradigma ve ruhu.” görüşünü paylaştı.
– “Yeni anayasa, ‘Türkiye Yüzyılı’nın Anayasası’ olarak isimlendirilmeli”
Yeni anayasaya; Türkiye’yi geleceğe taşıyacak, Türkiye Yüzyılı anlayışıyla hazırlanmış bir metin olarak bakmak gerektiğinin altını çizen Şentop, “Yeni anayasa, ‘Türkiye Yüzyılı’nın Anayasası’ olarak isimlendirilmeli.” dedi.
Daha evvelki anayasaların inanılmaz kaideler içerisinde yapıldığına işaret eden Şentop, “Türkiye’de birinci sefer çok partili demokratik hayat içerisinde milletin temsilcileri eliyle yapılmış bir anayasa olacak.” tabirlerini kullandı.
Yeni anayasa konusundaki âlâ niyet ve kararlılığın her kural altında yeni anayasa yapılmasına imkan sağlayacağını lisana getiren Şentop, “Uzlaşma Kurulu deneyimi de bunu gösterdi. Siyasi partilerin elbet farklı görüşleri, teklifleri olur. Anlaşılabilecek kadar kısım üzerinde anlaşılır, bunun ben çoğunluğunu teşkil edeceği kanaatindeyim, ancak anlaşılamayacak kısımlar ya mevcut anayasadaki kararlarla ya da milletimizin onayına sunulmak suretiyle aşılabilir.” değerlendirmesini yaptı.
