Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası, Danıştay Birinci Dairesinin “idari” daire olduğu, yerine getirilmediği argüman edilen kararın, İdari Yargılama Yolu Kanunu’nun 28. unsurunun 3. fıkrası kapsamında, gereği yerine getirilmesi gereken bir “mahkeme kararı” niteliğinde olmadığı, 4483 sayılı Kanun uyarınca itiraz makamınca verilmiş bir “idari karar” niteliğinde olduğu anlaşıldığından, davacıların 2577 sayılı Kanun’un 28. unsuruna ters halde süreç tesis edildiğine ait tezde bulunulamayacağına karar verdi.
Olay
Danıştay Birinci Dairesinin 28/01/2016 tarih ve E:2015/2011, K:2016/51 sayılı kararının davalı idarece gereği üzere yerine getirilmemesi sonucu hak arama hürriyetlerinin engellendiği teziyle uğranıldığı ileri sürülen ziyana karşılık olarak . TL manevi tazminatın yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir
Davacılar: 1 Daire kararları yargısal kararlardır
Davacılar tarafından, Danıştay Birinci Dairesi kararlarının ceza yargılaması faaliyeti kapsamında verilmiş, yargısal nitelikteki kesin kararlar olduğu, uygulanmasının zarurî olduğu; davalı idarece, Danıştay Birinci Dairesinin kararı üzerine tekrar soruşturma müsaadesi verilmemesi yolunda süreç tesis edilmek suretiyle bu kararın gereğinin yerine getirilmediği, Danıştay kararında tespit edilen eksikliklerin giderilmediği, tıpkı kişi tarafından ön inceleme yapıldığı, davalı yönetimin şikayet edilen bireyleri müdafaa gayesiyle hareket ettiği, bu biçimde verilen soruşturma müsaadesi verilmemesi istikametindeki kararın hak arama özgürlüklerini sonlandırdığı, davalı yönetimin hukuka muhalif süreci nedeniyle manevi taraftan ziyana uğradıkları ileri sürülmektedir.
Ne olmuştu?
Davalı idarece tesis edilen, kamu vazifelileri. ve. hakkında soruşturma müsaadesi verilmemesine ait 08/06/2016 tarih ve 2016/3 sayılı sürece karşı davacılar tarafından Danıştay Birinci Dairesine itirazda bulunulduğu, Danıştay Birinci Dairesince verilen 08/11/2016 tarih ve E:2016/2146 K:2016/1554 sayılı karar ile belgedeki bilgi ve evraklara nazaran, ilgililere isnat edilen aksiyonun haklarında soruşturma yapılmasını gerektirecek nitelikte bulunmadığı gerekçesiyle şikayetçilerin (davacıların) itirazlarının reddine karar verildiği; bu durumda, davacıların, idarece yapılan ön incelemenin tarzına uygun halde yapılmadığı istikametindeki savlarının, soruşturma müsaadesi verilmemesi kararına karşı yapılan itirazı karara bağlamakla vazifeli olan Danıştay Birinci Dairesince incelendiği ve davacıların itirazlarının reddedildiği görüldüğünden, dava konusu uyuşmazlıkta, davalı yönetimin tazmin yükümlülüğünü doğuracak hukuka alışılmamış bir sürecinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
İDDK bu kararı onamıştır
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2022/1457
Karar No: 2022/2059
TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) :
1- .
2- .
VEKİLLERİ: Av..
KARŞI TARAF (DAVALI) : Ticaret Bakanlığı
VEKİLİ: Av..
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onuncu Dairesinin 21/09/2021 tarih ve E:2016/15620, K:2021/4165 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava Konusu İstem:
Davacılar tarafından, Danıştay Birinci Dairesinin 28/01/2016 tarih ve E:2015/2011, K:2016/51 sayılı kararının davalı idarece gereği üzere yerine getirilmemesi sonucu hak arama hürriyetlerinin engellendiği teziyle uğranıldığı ileri sürülen ziyana karşılık olarak 50.000,00 TL manevi tazminatın yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
Daire Kararının Özeti:
Danıştay Onuncu Dairesinin 21/09/2021 tarih ve E:2016/15620, K:2021/4165 sayılı kararıyla; Danıştay Birinci Dairesinin 28/01/2016 tarih ve E:2015/2011, K:2016/51 sayılı kararının gereği üzere yerine getirilmediği savı istikametinden;
Danıştay Birinci Dairesinin “idari” daire olduğu, yerine getirilmediği sav edilen kararın, İdari Yargılama Metodu Kanunu’nun 28. hususunun 3. fıkrası kapsamında, gereği yerine getirilmesi gereken bir “mahkeme kararı” niteliğinde olmadığı, 4483 sayılı Kanun uyarınca itiraz makamınca verilmiş bir “idari karar” niteliğinde olduğu anlaşıldığından, davacıların 2577 sayılı Kanun’un 28. hususuna karşıt biçimde süreç tesis edildiğine ait argümanlarının yerinde olmadığı,
Davalı yönetimin soruşturma müsaadesi verilmemesine ait süreci ile hak arama özgürlüğünün kısıtlandığı argümanı tarafından; Davalı idarece tesis edilen, kamu vazifelileri. ve . hakkında soruşturma müsaadesi verilmemesine ait 08/06/2016 tarih ve 2016/3 sayılı sürece karşı davacılar tarafından Danıştay Birinci Dairesine itirazda bulunulduğu, Danıştay Birinci Dairesince verilen 08/11/2016 tarih ve E:2016/2146 K:2016/1554 sayılı karar ile belgedeki bilgi ve dokümanlara nazaran, ilgililere isnat edilen aksiyonun haklarında soruşturma yapılmasını gerektirecek nitelikte bulunmadığı gerekçesiyle şikayetçilerin (davacıların) itirazlarının reddine karar verildiği; bu durumda, davacıların, idarece yapılan ön incelemenin yoluna uygun formda yapılmadığı tarafındaki argümanlarının, soruşturma müsaadesi verilmemesi kararına karşı yapılan itirazı karara bağlamakla misyonlu olan Danıştay Birinci Dairesince incelendiği ve davacıların itirazlarının reddedildiği görüldüğünden, dava konusu uyuşmazlıkta, davalı yönetimin tazmin yükümlülüğünü doğuracak hukuka alışılmamış bir sürecinin bulunmadığı sonucuna varıldığı, gerekçesiyle davanın reddine, ayrıyeten dava konusu manevi tazminat fiyatı üzerinden hesaplanan ve dava açılırken davacılardan tahsil edilen 854,00 TL rölatif karar harcı ile birlikte ortaya çıkan 1.060,9-TL yargılama sarfiyatının davacı üzerinde bırakılmasına karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN ARGÜMANLARI:
Davacılar tarafından, Danıştay Birinci Dairesi kararlarının ceza yargılaması faaliyeti kapsamında verilmiş, yargısal nitelikteki kesin kararlar olduğu, uygulanmasının mecburî olduğu; davalı idarece, Danıştay Birinci Dairesinin kararı üzerine tekrar soruşturma müsaadesi verilmemesi yolunda süreç tesis edilmek suretiyle bu kararın gereğinin yerine getirilmediği, Danıştay kararında tespit edilen eksikliklerin giderilmediği, tıpkı kişi tarafından ön inceleme yapıldığı, davalı yönetimin şikayet edilen bireyleri muhafaza emeliyle hareket ettiği, bu formda verilen soruşturma müsaadesi verilmemesi tarafındaki kararın hak arama özgürlüklerini sonlandırdığı, davalı yönetimin hukuka muhalif süreci nedeniyle manevi istikametten ziyana uğradıkları ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI:
Davalı yönetim tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın metot ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI:
Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve belgedeki evraklar incelendikten sonra gereği görüşüldü:
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin en son kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 49. unsurunda yer alan; “a) Vazife ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka alışılmamış karar verilmesi,
c) Tarz kararlarının uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte kusur yahut eksikliklerin bulunması” sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.
Dayandığı hukukî nedenler ve münasebeti üstte açıklanan Danıştay Onuncu Dairesinin davanın reddine yönelik kararı, birebir münasebet ile Heyetimizce da uygun bulunmuş olup davacıların temyiz dilekçelerinde ileri sürülen savlar, temel istikametinden kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Daire kararının yargılama sarfiyatlarına ait karar fıkrası istikametinden; 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun “Mevzuu” başlıklı 2. hususunda; “Yargı süreçlerinden bu kanuna bağlı (1) sayılı tarifede yazılı olanları, yargı harçlarına tabidir.” kuralına, “Mükellef” başlıklı 11. unsurunda; “Genel olarak yargı harçlarını davayı açan yahut harca konu olan sürecin yapılmasını istiyen şahıslar ödemekle mükelleftir.” kuralına, “Harç alma ölçüleri” başlıklı 15. hususunda; “Yargı harçları (1) sayılı tarifede yazılı süreçlerden kıymet ölçüsüne nazaran izafî temel üzerinden, sürecin nev’i ve mahiyetine nazaran maktü temel üzerinden alınır.” düzenlemesine, “Değer esası” başlıklı 16. unsurunda; “Değer ölçüsüne nazaran harca tabi süreçlerde (1) sayılı tarifede yazılı kıymetler temeldir.” düzenlemesine, “Harcın nispeti” başlıklı 21. unsurunda de; “Yargı harçları (1) sayılı tarifede yazılı nispetler üzerinden alınır.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Anılan Kanun’un, yargı harçlarının gösterildiği (1) sayılı tarifesinin “III-Karar ve ilam harcı” başlığında düzenlenen “Nispi harç” başlıklı 1. fıkrasının (a) bendinde, konusu aşikâr bir bedelle ilgili bulunan davalarda temel hakkında karar verilmesi halinde karar altına alınan uyuşmazlık konusu paha üzerinden rölatif karar harcı alınacağı; “Maktu harç” başlıklı 2. fıkrasının (a) bendinde, 1’inci fıkra dışında kalan davalarla, taraf teşkiline imkan bulunmayan davalarda verilen temel hakkındaki kararla, davanın reddi kararı ve icra tetkik mercilerinin 1’inci fıkra dışında kalan kararlarında maktu karar harcı alınacağı kurala bağlanmıştır.
Temyize husus Daire kararı ile davacıların manevi tazminat istemi tümüyle reddedilmiştir. Bu durumda, 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun (1) sayılı tarifesinin “Maktu harç” başlıklı 2. fıkrası uyarınca davacıdan maktu karar harcı alınması gerekirken, karar harcının rölatif temel üzerinden hesaplanıp davacı üzerinde bırakıldığı görülmektedir.
Söz konusu maddi kusurun tekrar yargılama yapılmasını gerektirmediği anlaşıldığından, 2577 sayılı Kanun’un 49. unsurunun 1/b bendi kararı uyarınca, temyize bahis Daire kararının hüküm fıkrasının 2. bendinin, “2. Detayı aşağıda gösterilen toplam 267,70 TL yargılama masrafının davacılar üzerinde bırakılmasına,”; 4. bendinin, “4. İadesi gereken 793,20 TL karar harcı ile posta sarfiyatı avansından artan meblağın kararın katileşmesinden sonra davacılara iadesine,”; yargılama masrafları tablosunda yer alan karar harcı satırının ise “Karar Harcı:60,80 TL” formunda düzeltilerek onanması gerekmektedir.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacıların temyiz istemlerinin reddine,
2. Davanın reddine yönelik Danıştay Onuncu Dairesinin temyize mevzu 21/09/2021 tarih ve E:2016/15620, K:2021/4165 sayılı kararının hüküm fıkrasının 2. bendinin, “2. Detayı aşağıda gösterilen toplam 267,70 TL yargılama sarfiyatının davacılar üzerinde bırakılmasına,”; 4. bendinin, “4. İadesi gereken 793,20 TL karar harcı ile posta sarfiyatı avansından artan meblağın kararın katileşmesinden sonra davacılara iadesine,”; yargılama masrafları tablosunda yer alan karar harcı satırının ise “Karar Harcı:60,80 TL” formunda DÜZELTİLEREK ONANMASINA, 3. Kesin olarak, 08/06/2022 tarihinde temelde oybirliği, münasebette oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY
Davacılar tarafından, Danıştay Birinci Dairesinin 28/01/2016 tarih ve E:2015/2011, K:2016/51 sayılı kararının davalı idarece gereği üzere yerine getirilmemesi sonucu hak arama hürriyetlerinin engellendiği savıyla uğranıldığı ileri sürülen ziyana karşılık olarak 50.000,00 TL manevi tazminatın yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiş olup, Danıştay Onuncu Dairesince; Danıştay Birinci Dairesinin “idari” daire olduğu, yerine getirilmediği sav edilen kararın, 2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanununun 28’inci hususunun üçüncü fıkrası kapsamında, gereği yerine getirilmesi gereken bir “mahkeme kararı” niteliğinde olmadığı, 4483 sayılı Kanun uyarınca itiraz makamınca verilmiş bir “idari karar” niteliğinde olduğundan, davacıların 2577 sayılı Kanun’un 28. hususuna muhalif biçimde süreç tesis edildiğine ait argümanlarının yerinde olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. 2575 sayılı Danıştay Kanununun “İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülecek davalar” başlıklı 24’üncü unsurunun birinci fıkrasında Danıştay İdari Dairesince yahut İdari İşler Kurulunca verilen kararlar üzerine uygulanan hareket ve süreçlere karşı açılacak iptal ve tam yargı davalarının Danıştay tarafından birinci derece mahkemesi olarak karara bağlanacağı kurala bağlanmıştır. 4483 sayılı Memurlar ve Başka Kamu Vazifelilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun “İtiraz” başlıklı 9’uncu unsurunda “… soruşturma müsaadesi verilmemesine ait karara karşı ise Cumhuriyet başsavcılığı yahut şikayetçi, … itiraz yoluna gidebilir. İtiraz mühleti, yetkili merciin kararının bildiriminden itibaren on gündür. İtiraza, 3’üncü unsurun (e), (f), g (Cumhurbaşkanınca verilen müsaade hariç) ve (h) bentlerinde sayılanlar için Danıştay …, başkaları için yetkili merciin yargı etrafında bulunduğu bölge yönetim mahkemesi bakar.
İtirazlar, öncelikle incelenir ve en geç üç ay içinde karara bağlanır. Verilen kararlar nihaidir.” kuralına, 2577 sayılı Kanunun 28’inci hususunun üçüncü fıkrasında da “Danıştay, bölge yönetim mahkemeleri, yönetim ve vergi mahkemeleri kararlarına nazaran süreç tesis edilmeyen yahut harekette bulunulmayan hallerde yönetim aleyhine Danıştay ve ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.” kuralına yer verilmiştir. 2575, 2577 ve 4483 sayılı kanunların anılan kararlarının birlikte değerlendirilmesinden, kanun koyucunun 2577 sayılı Kanunun 28’inci hususunun üçüncü fıkrasında “Danıştay kararlarına nazaran süreç tesis edilmeyen yahut aksiyonda bulunulmayan hallerde yönetim aleyhine Danıştayda açılması öngörülen maddi ve manevi tazminat davaları”nda Danıştay idari daireleri, Danıştay İdari İşler Konseyi yahut Danıştay dava daireleri ayrımı yapılmaksızın, Danıştay daire ve heyetlerinin “tüm kararlarının” gereğine nazaran süreç tesis edilmemesi yahut harekette bulunulmaması hallerini maddi ve manevi tazminat davası açılabilen haller olarak nitelediği açıktır.
Diğer taraftan, davacıların itirazı üzerine Danıştay Birinci Dairesince yapılan inceleme sonucunda verilen 28/01/2016 tarih ve E:2015/2011, K:2016/51 sayılı karar ile, davalı yönetim tarafından şikayet konusu ile ilgili bilgi ve dokümanlar tam toplanmadan ve şikayetçilerin sözleri alınmadan ve rastgele bir ön inceleme raporu düzenlenmeden Bakan tarafından soruşturma müsaadesi verilmemesine karar verildiği, 4483 sayılı Kanun kararları uyarınca yetkili merci tarafından ön inceleme buyruğu verilmesi, yapılacak ön incelemede isnat edilen hareketlerle illiyet bağı bulunan görevlilerin ve şikayetçilerin sözlerinin alınması, şikayet konusu ile ilgili bilgi ve dokümanların toplanarak kıymetlendirme yapılmak suretiyle bir ön inceleme raporu düzenlenmesi, yetkili merci tarafından kelam konusu ön inceleme raporu göz önünde bulundurulmak suretiyle soruşturma müsaadesi verilmesine yahut verilmemesine ait bir kararın tesis edilmesi gerektiği belirtilerek, davalı yönetimin süreçlerinin adap kurallarına uyulmaksızın tesis edilmesi nedeniyle davacıların itirazlarının kabulüne ve 01/10/2015 tarih ve GTB-2015/10 sayılı kararın kaldırılmasına karar verilmiştir.
Bu karar üzerine, Danıştay Birinci Dairesinin anılan kararında belirtilen yordama ait noksanlıklar giderildikten sonra davalı idarece yapılan ön inceleme sonucunda 08/06/2016 tarih GTB-2016/3 sayılı karar ile ikinci kere “soruşturma müsaadesi verilmemesine” karar verildiği ve kelam konusu ikinci kere soruşturma müsaadesi verilmemesine dair sürece yapılan itiraz sonucunda da, Danıştay Birinci Dairesinin 08/11/2016 tarih ve E:2016/2146 K:2016/1554 sayılı karar ile ilgililere isnat edilen hareketin haklarında soruşturma yapılmasını gerektirecek nitelikle bulunmadığı gerekçesiyle davacıların itirazlarının reddine karar verildiği görülmüştür.
Dolayısıyla, davacıların manevi tazminat istemlerinin, yönetimin ikinci kere soruşturma müsaadesi verilmemesine yönelik sürecinde “2577 sayılı Kanunun 28’inci unsurunun üçüncü fıkrası manasında Danıştay kararlarına nazaran süreç tesis edilmemesi hali bulunmadığı” münasebeti ile reddedilmesi gerektiği fikriyle, çoğunluk kararına münasebeti tarafından katılmıyorum.
