Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, Yüksek Mahkemeye ferdî müracaat hakkı uygulamasına ait 11 yıllık süreci “başarı hikayesi” olarak niteleyerek, bu muvaffakiyetin devamının yasama organı ile mahkemeler başta olmak üzere bütün kuruluşların ortak vazifesi olduğunu söyledi.
Türkiye’de Ferdî Müracaatın 11. Yılı Memleketler arası Konferansı, AYM Şanlı Divan Salonu’nda düzenlendi.
Konferansın açılışında konuşan Lider Arslan, AYM’nin daha evvel kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa’ya uygunluk kontrolünü yapan bir kurum olduğunu, kişisel müracaatla birlikte ise yönetimin ve yargısal makamların kararlarını da denetleyen bir kurum haline geldiğini söz etti.
Bireysel müracaat hakkıyla AYM’nin paradigmasının da değiştiğini, hak eksenli bir anlayış benimsendiğini belirten Arslan, bu anlayışın kişisel müracaatla sonlu kalmadığını, norm kontrolü kararlarına da tesir ettiğini lisana getirdi.
Zühtü Arslan, “11 yıllık uygulamasına baktığımızda ferdi müracaat yalnızca Anayasa Mahkemesini değil aslında hukuk sistemini kökten etkilemiştir ve kıymetli ölçüde değiştirmiştir.” dedi.
Bireysel müracaatın sağladığı en kıymetli kazanımlardan birinin, Anayasa’nın insanın hayatına girmesi ve toplumsallaşması olduğunu anlatan Arslan, “Bireysel müracaattan sonra Anayasa yalnızca bakkal Rıza’nın değil çabucak herkesin ilgisini çekmeye başlayan, tüm bireylerin hayatına dahil olan bir kitaba dönüşmüştür. Kendi küçük, kararı büyük bir kitap.” değerlendirmesinde bulundu.
Yüksek Mahkemeye ferdî müracaat hakkının tanınmasının üzerinden geçen 11 yılda toplumun her kısmından insanın hak ihlali argümanıyla müracaat yaptığına işaret eden Arslan, AYM’nin on binlerce müracaatta mağduriyetleri giderecek ihlal kararları verdiğini ve yapısal sıkıntıları tespit ettiğini aktardı.
Arslan, “Toplumsal ve hukukî seviyedeki tesirleri, tek başına kişisel müracaatın hukuk tarihimizin en büyük reformlardan ve kazanımlarından biri olduğunu göstermeye kafidir. Anayasa Mahkemesi de başından itibaren Anayasa koyucunun iradesiyle tecelli eden temel hak ve özgürlüklerin daha yeterli korunması ve standartlarının yükseltilmesi istikametinde kişisel başvuruyu tesirli bir formda uygulamanın uğraşı içinde olmuştur. Hangi kriterle değerlendirilirse değerlendirilsin 11 yıllık kişisel müracaat deneyimi tam bir muvaffakiyet öyküsüdür.” diye konuştu.
“Anayasa Mahkemesi temyiz mercii değildir”
AYM Lideri Zühtü Arslan, ferdi müracaat kapsamında Yüksek Mahkemenin önündeki zorlukların başında iş yükü sıkıntısının geldiğini vurguladı.
Yüksek Mahkemeye bugüne kadar 555 binin üzerinde ferdi müracaat yapıldığını, yaklaşık 425 bininin karara bağlandığını, 130 bin müracaatın derdest olduğunu kaydeden Arslan, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bugün prestijiyle önünde 46 ülkeden 74 bin müracaat derdest halde. Anayasa Mahkemesinin önündeki müracaat neredeyse AİHM’in 46 ülkeden aldığı müracaatın iki katı kadar.” bilgisini verdi.
Türkiye’de ferdî müracaat konusunda son iki yılda fevkalâde artış yaşandığını, ferdi müracaatta bugüne kadarki muvaffakiyet öyküsünün sürdürülmesinin kıymetli olduğunu vurgulayan Zühtü Arslan, şöyle devam etti:
“Unutmamamız gereken temel bir sıkıntı vardır, kişisel müracaat, olağan bir kanun yolu değildir. Ferdî müracaat, ikincil nitelikte bir hak arama yoludur. Bunun manası da şudur, kişisel müracaatta temel olan hak ihlali tezlerinin idari ve yargısal makamlar tarafından öncelikle ele alınması ve giderilmesidir. Bu manada Anayasa Mahkemesi birinci elden hak ihlali şikayetlerini inceleyen bir mercii değildir. Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştaydan geçen her uyuşmazlığı tahlile kavuşturacak bir temyiz mercii de değildir. Anayasa Mahkemesi yalnızca bu süreçte temel hak ve özgürlüklerin ihlali tezlerinin derece mahkemeleri tarafından karşılanamadığı durumda devreye girecek olan ve hak ihlallerini giderecek olan bir organdır.”
Bireysel müracaatın muvaffakiyetinin ihlal kararlarının gereğinin tam olarak yerine getirilmesine bağlı olduğuna işaret eden Arslan, “Anayasa Mahkemesinin verdiği bir ihlal kararından sonra ihlalin kaynağına nazaran yasama organı, yönetim yahut mahkemelerin bir yandan somut ihlali ortadan kaldırmaya, bir yandan da gibisi yeni ihlallerin engellenmesine yönelik önlemler almaya çalışması gerekir. Ferdi müracaatın sağladığı kazanımların gelecek kuşaklara aktarılması yalnızca Anayasa Mahkemesinin değil yasama organı ve mahkemeler başta olmak üzere tüm heyet ve kuruluşlarımızın ortak vazife ve sorumluluğudur.” sözlerini kullandı.
