Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, Yüksek Mahkemeye kişisel müracaat hakkı uygulamasına ait 11 yıllık süreci “başarı hikayesi” olarak niteleyerek, bu muvaffakiyetin devamının yasama organı ile mahkemeler başta olmak üzere bütün kuruluşların ortak misyonu olduğunu söyledi.
Türkiye’de Kişisel Müracaatın 11. Yılı Milletlerarası Konferansı, AYM Şanlı Divan Salonu’nda düzenlendi.
Konferansın açılışında konuşan Lider Arslan, AYM’nin daha evvel kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa’ya uygunluk kontrolünü yapan bir kurum olduğunu, kişisel müracaatla birlikte ise yönetimin ve yargısal makamların kararlarını da denetleyen bir kurum haline geldiğini söz etti.
Bireysel müracaat hakkıyla AYM’nin paradigmasının da değiştiğini, hak eksenli bir anlayış benimsendiğini belirten Arslan, bu anlayışın kişisel müracaatla hudutlu kalmadığını, norm kontrolü kararlarına da tesir ettiğini lisana getirdi.
Zühtü Arslan, “11 yıllık uygulamasına baktığımızda ferdi müracaat yalnızca Anayasa Mahkemesini değil aslında hukuk sistemini kökten etkilemiştir ve kıymetli ölçüde değiştirmiştir.” dedi.
Bireysel müracaatın sağladığı en değerli kazanımlardan birinin, Anayasa’nın insanın hayatına girmesi ve toplumsallaşması olduğunu anlatan Arslan, “Bireysel müracaattan sonra Anayasa yalnızca bakkal Rıza’nın değil çabucak herkesin ilgisini çekmeye başlayan, tüm bireylerin hayatına dahil olan bir kitaba dönüşmüştür. Kendi küçük, kararı büyük bir kitap.” değerlendirmesinde bulundu.
Yüksek Mahkemeye kişisel müracaat hakkının tanınmasının üzerinden geçen 11 yılda toplumun her bölümünden insanın hak ihlali teziyle müracaat yaptığına işaret eden Arslan, AYM’nin on binlerce müracaatta mağduriyetleri giderecek ihlal kararları verdiğini ve yapısal problemleri tespit ettiğini aktardı.
Arslan, “Toplumsal ve hukukî seviyedeki tesirleri, tek başına kişisel müracaatın hukuk tarihimizin en büyük reformlardan ve kazanımlarından biri olduğunu göstermeye kafidir. Anayasa Mahkemesi de başından itibaren Anayasa koyucunun iradesiyle tecelli eden temel hak ve özgürlüklerin daha âlâ korunması ve standartlarının yükseltilmesi istikametinde ferdî başvuruyu tesirli bir halde uygulamanın uğraşı içinde olmuştur. Hangi kriterle değerlendirilirse değerlendirilsin 11 yıllık ferdî müracaat deneyimi tam bir muvaffakiyet öyküsüdür.” diye konuştu.
“Anayasa Mahkemesi temyiz mercii değildir”
AYM Lideri Zühtü Arslan, ferdî müracaat kapsamında Yüksek Mahkemenin önündeki zorlukların başında iş yükü probleminin geldiğini vurguladı.
Yüksek Mahkemeye bugüne kadar 555 binin üzerinde kişisel müracaat yapıldığını, yaklaşık 425 bininin karara bağlandığını, 130 bin müracaatın derdest olduğunu kaydeden Arslan, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bugün prestijiyle önünde 46 ülkeden 74 bin müracaat derdest halde. Anayasa Mahkemesinin önündeki müracaat neredeyse AİHM’in 46 ülkeden aldığı müracaatın iki katı kadar.” bilgisini verdi.
Türkiye’de ferdi müracaat konusunda son iki yılda harikulâde artış yaşandığını, ferdî müracaatta bugüne kadarki muvaffakiyet öyküsünün sürdürülmesinin değerli olduğunu vurgulayan Zühtü Arslan, şöyle devam etti:
“Unutmamamız gereken temel bir problem vardır, kişisel müracaat, olağan bir kanun yolu değildir. Kişisel müracaat, ikincil nitelikte bir hak arama yoludur. Bunun manası da şudur, ferdî müracaatta temel olan hak ihlali tezlerinin idari ve yargısal makamlar tarafından öncelikle ele alınması ve giderilmesidir. Bu manada Anayasa Mahkemesi birinci elden hak ihlali şikayetlerini inceleyen bir mercii değildir. Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştaydan geçen her uyuşmazlığı tahlile kavuşturacak bir temyiz mercii de değildir. Anayasa Mahkemesi yalnızca bu süreçte temel hak ve özgürlüklerin ihlali argümanlarının derece mahkemeleri tarafından karşılanamadığı durumda devreye girecek olan ve hak ihlallerini giderecek olan bir organdır.”
Bireysel müracaatın muvaffakiyetinin ihlal kararlarının gereğinin tam olarak yerine getirilmesine bağlı olduğuna işaret eden Arslan, “Anayasa Mahkemesinin verdiği bir ihlal kararından sonra ihlalin kaynağına nazaran yasama organı, yönetim yahut mahkemelerin bir yandan somut ihlali ortadan kaldırmaya, bir yandan da gibisi yeni ihlallerin engellenmesine yönelik önlemler almaya çalışması gerekir. Ferdi müracaatın sağladığı kazanımların gelecek kuşaklara aktarılması yalnızca Anayasa Mahkemesinin değil yasama organı ve mahkemeler başta olmak üzere tüm şura ve kuruluşlarımızın ortak misyon ve sorumluluğudur.” tabirlerini kullandı.
