Arslan, Anayasa Mahkemesi Ulu Divan Salonu’nda düzenlenen 11. Memleketler arası Yaz Okulu Programı’nda yaptığı konuşmada, her yıl mahkemelerin misyon alanını ilgilendiren bir hususun program kapsamında ele alındığını, bu yılki mevzunun “Adil Yargılanma Hakkının Bir Garantisi Olarak Yargı Bağımsızlığı” olarak belirlendiğini söyledi.
Yargı bağımsızlığının, yalnızca adil yargılanma hakkının bir garantisi olmadığını belirten Arslan, “Türk Anayasa Mahkemesi kararlarında vurgulandığı üzere, yargı bağımsızlığı adil yargılanma hakkının yanında, öbür tüm temel hak ve özgürlüklerin de esas ve en aktif garantisidir.” sözünü kullandı.
Bağımsız ve tarafsız bir yargı olmadan devlet olamayacağını vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:
“Zira devlet, tarifi icabı toplumun hukuk kuralları yerinde örgütlenmiş halidir. Şiddet inhisarı olarak devletin meşruiyeti hukuka bağlıdır. Hukukun şahısların adaleti tesis ederek hak ve özgürlükleri koruyacak formda uygulanması da bağımsız yargının varlığına bağlıdır. Öte yandan, yargı bağımsızlığı yalnızca hukuk devletinin değil, kuvvetler ayrılığı unsurunun de mecburî bir sonucudur. Kuvvetler ayrılığı, yargının yasama ve yürütmenin müdahalesinden uzak olmasını gerektirmektedir. Yargının öteki devlet erklerinin denetimi altında olması hak ve özgürlüklerin sonu olur.”
“Hakim elindeki adalet terazisini kuyumcu hassasiyetiyle tutmalı”
AYM Lideri Arslan, demokratik hukuk devleti bakımından yargı bağımsızlığının hayati değere sahip olduğunu, tüm demokratik anayasalarda bu soruyu cevaplayan kararların var olduğunu kaydetti.
Anayasa’nın 138. unsurunda “Mahkemelerin bağımsızlığı” başlığının bulunduğunu anımsatan Arslan, “Esasen yargı bağımsızlığı, hakimin tarafsızlığını sağlamanın da ön koşuludur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkememizin kararlarında belirtildiği üzere, hakimin tarafsızlığı onun tarafların leh ve aleyhlerinde bir fikre, önyargıya sahip olmamasını söz eder.” değerlendirmesinde bulundu.
Hakimin tarafsız olduğu konusunda taraflarda bir kanaatin oluşmasının kıymetli olduğunu vurgulayan Arslan, “Bunun için hakimin çok dikkatli olması, elindeki adalet terazisini kuyumcu hassasiyetiyle tutması gerekir.” dedi.
Anayasa’nın 138. unsurunda yargı bağımsızlığını korumak için yargı dışı aktörlere yönelik açık ve kesin bir lisanla ikazlarda bulunulduğunu aktaran Arslan, şunları kaydetti:
“Bunlardan en başta geleni müdahalesizlik manasında negatif yükümlülüktür. Buna nazaran hiçbir organ, makam, merci yahut kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve yargıçlara buyruk ve talimat veremez, tavsiye ve telkinde dahi bulunamaz. Anayasamız yasama organı için bu müdahale yasağını özel olarak düzenlemiştir. Görülmekte olan bir dava hakkında yargı yetkisinin kullanılmasına ait olarak parlamentoda soru sorulamaz, görüşme yapılamaz yahut rastgele bir beyanda bulunulamaz.”
“Hakimlik tertemiz bir vicdanla adaleti tesis etmeyi gerektirir”
Zühtü Arslan, Anayasa’nın yargı bağımsızlığı konusunda kamu gücü kullananlara yüklediği olumlu yükümlülüklerin de bulunduğunu bildirdi. Müspet yükümlülüğü “yargı kararlarının tesirli icrası” olarak niteleyen Arslan, “Bu yükümlülük yargı bağımsızlığının tamamlayıcı ögesidir. Buna nazaran yasama, yürütme ve yönetim makamları mahkeme kararlarını değiştirmeden ve geciktirmeden uygulamak zorundadır.” biçiminde konuştu.
Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı konusundaki algının da çok kıymetli olduğuna işaret eden Arslan, mahkemeler ve yargıçların bağımsız ve tarafsız olmalarının kâfi olmadığını, o denli olduklarının da bilinmesi gerektiğini söyledi.
Hukuk devleti prensibinin yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı görünümüne ziyan verecek davranışlardan kaçınmayı gerektirdiğine değinen Arslan, şu tabirleri kullandı:
“Hakları ve özgürlükleri muhafazanın ön koşulu olan yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının tam olarak gerçekleşmesi bir dizi yükümlülüğün yerine getirilmesine bağlıdır. Lakin bu unsurun hayata geçirilmesi her şeyden evvel yargı mensuplarının kirlenmemiş ve prangasız bir vicdana sahip olmalarını gerektirmektedir. Bu kuşkusuz kolay değildir, çünkü hiçbirimiz steril bir dünyada yaşamıyoruz. Ne var ki hakimlik tam da bu türlü bir ortamda tertemiz bir vicdanla adaleti tesis etmeyi gerektiren bir meslektir.”
