Yeni Şafak Gazete Müellifi Mustafa Kutlu bugünkü köşe yazısında, çağdaşlaşan toplum geleneği ile birlikte yitirdiğimiz düğün adetlerini kalemine aldı.
Geçmiş periyotlarda evlenen genç çiftlerde uygulanan düğün adetleri günümüzde yerini şatafatlı ve gösterişli merasimlere bıraktı. İşte ilgili mevzuyu kalemine alan Mustafa Kutlu’nun o yazısı:
”Yarım asır evvel Anadolu’nun her beldesinde ufak tefek farklar ile bir düğün geleneği bulunuyordu. Tarım toplumunun biçim verdiği bir görenek. Süreç özetle şöyle cereyan eder: Görücü tarzı ile kız beğenilir. Kız tarafı damadı ve ailesini araştırır, beğenirse kelam kesmek için iki aile biraraya gelir, tıpkı vakitte nişan günü tesbit edilir; takılar konusunda muahedeye varılır. Nişandan evvel kız tarafından oğlan konutuna baklavalar gönderilir (buna Şekerbaşı diyorlar). Çarşıya çıkılır alınacaklar alınır, nişan kız meskeninde yapılır, bal şerbeti ve çerez dağıtılır. Düğüne on beş gün kala çarşıya çıkılır “iki başın harcı” (yani tüm gerekli şeyler) oğlan meskeni tarafından alınır. Düğüne bir hafta kala oğlan konutundan kız meskenine “tohum davarı” (çeyiz sandığı, yatak-yorgan hamam grubu vb.) gönderilir. Çeyiz kız konutunun duvarlarına asılır, konuklar ikramlarla gelip konutu ziyaret ederler. Kız ve oğlan için başka ayrı “hamam” merasimi düzenlenir. Düğünden bir gün evvel bayanlara konutta, erkeklere bahçede “Kına gecesi” düzenlenir, yüzük takılır.
Düğünler ekseriyetle mahsulü kaldırıp (Harman sonu) sattıktan sonra yapılır ve en az üç gün sürer. Düğün alayı davul-zurna eşliğinde gelin almak için kız konutuna sarfiyat. Gelinin baba konutundan çıkması sırasında bayağı göz yaşı dökülür. Nihayet gelin cet biner ve oğlan konutuna yanlışsız gidilir. Bu sırada damat ile sağdıcı konutun damına çıkmışlardır. Oradan gelinin başına “saçı” saçılır (çerez-para vb.). Gelin konuta Kur’an-ı Kerim’in altından geçerek girer. Konuklara yemek verilir. Sonraki gün “Baş bağlamı” yapılır, sağdıç hanımı “zülüf keser” bu sırada gelin hanımların ortasında oturmakta ve Kur’an okunmaktadır. Birinci Kurban Bayramı öncesi oğlan konutundan kız meskenine bir kınalı koç sarfiyat. Hali-vakti yerinde olanlar koçun boynuzuna altın takar. Bu kısa özet geleneğe nazaran yapılan düğünlerin tüm teferruatını ve değişik yöre âdetlerini yansıtmıyor. Şurası var ki ana çizgileri ile asırlarca uygulandı.
(Şimdi bu âdetlerden lakin birkaçı, o da taşranın ücrasında kalmış yerlerde yüzde 2 yahut 3 ölçüsünce uygulanıyor. Artık ne doğana gereğince seviniyor, ne ölene gereğince üzülüyoruz. Değişen hayatın zelzelesi insanımızı o denli bir savurdu ki; dinî-millî-manevî ve kültürel kıymetlerimiz değerini neredeyse kaybetti. Bu bahiste yazacağım inşallah).
Ne vakit ki kentlerde “Düğün evi” olacak konut ve bahçe kalmadı, her yer apartıman oldu, o sıra “Düğün Salonu” devreye girdi. “Salon düğünü” giderek çeşitlendi, türlü aktiviteler ile zenginleşti, artık düğün sahipleri salonun albümünden bütçeleri ve istekleri çerçevesinde bir merasim seçer oldular. Köylerde dahi her cins aktifliğin icra edildiği “Köy evi” inşa edilerek bir nevi salon üzere kullanıldı.
Tarım toplumunda doğmuş, büyümüş, evlenmiş çiftler kentlere (metropole) taşındıktan ve ortadan oldukça bir vakit geçtikten sonra jenerasyonlar ortasında “düğün” merasimi bir sorun olarak bu köylü milletin canını sıkmaya başladı. Meğer ki ne denilmiş: “Düğününki oynamak, ölününki ağlamak”. Yalnızca Belediye Nikâh Salonunda kıyılan bir kuru nikâh ile yetinmek ne gelin ve damadı, ne de düğün sahiplerini tatmin etmiyor. Herkesin hevesi kursağında kalıyor. Artık uygunca yaşlanan Hacı Dede ile Hacı Nine’ye sorarsanız tahlil şudur: Muhafazakâr ailelerin düğünleri mahallede yeni inşa edilen bir caminin bodrum katında yapılmaktadır. Erkekler ve bayanlar için farklı ayrı salonları vardır. Erkeklere Hoca Efendi, bayanlara bir vaize hanım hitap eder. Aşçılar etli pilav hazırlamakta beceriklidir. Yanına ayran, gerisine baklava ekledik mi, işte sana düğün.
Damat ile kızın ana-babası “Düğün Salonu”nda evlenmiştir. “Ele-güne karşı” bir salon kiralayıp şöyle değişik şovlar ve ikram ile konukları şaşırtan anlı-şanlı-eğlenceli bir düğün yapmak varken, cami bodrumuna tıkılmak olur mu? Bu kız gelinlik giyecek, bu damat oyuna kalkacak, her ikisinin de etrafı, arkadaşları var, el-âlem ne der. Hem artık merasimi sinemaya çekmek pek lazım. Hani ilerde torunlara gösterilecek bir hatıra olur.
Damat ile gelin bütün bu tartışmaların ötesinde okumuş çocuklar. Onlar kararı çoktan vermiş. “Kır düğünü” yapacaklar.
Her neyse gençler birbirini görmüş sevmiş, bu düğün yapılacak, ötesi yok.
Yok lakin, herkesi şad etmenin de imkânı yok. Haydi diyelim birinde karar kılındı. Hem kararı aldıranın, hem razı olanın yüzünden düşen bin modül. (Düğün nasıl olacak tartışması yüzünden ayrılanlar dahi var; küsenler, yıllarca konuşmayanlar).
Nedir yani? Düğün meskeni mi, yas konutu mi?
Yahut “Ne eğlendik, ne eğlendik”.
Yok ya! Eğlenceniz batsın, rezil olduk.
Hasılı köyden kente indik, şaşırdık. Güya çağdaşlaşan toplum geleneği terketti, yerine üç jenerasyonun benimseyeceği makul bir tahlil bulamadı.
Aradan yarım yüzyıl geçti, iki arada-bir derede kalmışlık devam ediyor.
Gelenekle bağını koparmamış yaşlı jenerasyon ortamızdan çekiliyor. Orta yaşlılar ve gençler Garplılaşma atmosferinde yaşıyor.
Kapitalizmin kanunları dinî, ulusal, manevî, kültürel kıymetleri, âdet ve ananeleri çiğneyip geçiyor.
“Hayat tarzı”nı ister çağdaş, ister muhafazakâr olsun bu kanunlar belirliyor.
Turizmin dindar tatili, modanın tesettür defilesi, otantik diye uyulan “kına gecesi” ilahiler eşliğinde yapılan yaş günü partileri vb. züğürt tesellisidir.
Aslolan kapitalizmin kanunlarına teslim olmayan bir “Red cephesi”ni dinî-millî-ilmî-fikrî olarak inşa etmektir. Bu güç misyon elini taşın altına koyacak ulema ile akademyaya düşüyor. Kolay gelsin.
