Ticaret Bakanı Ömer Bolat, TRT Haber’de soruları yanıtladı.
Ticaret Bakanı Bolat’ın açıklamalarından öne çıkan başlıklar:
Hükümetimiz 3 Haziran tarihinde açıklandıktan sonra biz de Ticaret Bakanı olarak Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından atandık. Baktığımızda bilhassa COVID devrinden başlayarak gerek tedarik krizleri gerekse lojistik krizleri nedeniyle dünyada, arz talep dengesizliğinden ötürü bir çok eserde olağandışı fiyat artışları ve yüksek enflasyon dalgası meydana geldi. Bu bütün dünyada aşağı üst son 40 yıldır görülmemiş bir enflasyon dalgası oldu. Yüzde 1, yüzde 2’dir ki AB ya da ABD’de yüzde 10’lar, yani 8-10 katı bir enflasyon artışı, bizim ülkemizde de bu oldu.
Bunun en çarpıcı alanlarından birisi otomotiv kesimiydi. Çip krizi denildi, lojistik krizi denildi. Baktığınızda araç bulunmaması, bilhassa sıfır araçların ortada olmaması, bunların büyük ölçüde stoklandığı ihbarları ve bilgileri, müşterilere karşı araç yok deyip olağandışı taleplerde bulunmak ve çeşitli haksız ticari uygulamalar üzere düzenlemeler oldu. Hükümetimiz bundan 1 buçuk yıl evvel 6 ay 6 bin kilometre sınırlaması getirmişti. Zira bu da şundan kaynaklanıyor. Araç kasveti olduğu için bugün aracı al, yarın üzerine yüzde 30, yüzde 40 koy sat üzere uygulamaları önlemek hedefiyle bunlar yapılmıştı. Biz de vazifeye geldikten sonra bu noktada evvel tebdili kıyafetle kontrollerimizi artırdık. Hükümet olarak Cumhurbaşkanımızın da bize verdiği talimat bu piyasayı toparlayın, düzenleyin olmuştu. Bu noktada 6 ay 6 bin kilometre sınırlaması ikinci elde yalnızca yetkili satıcılar için kelam konusuydu. Biz bunu ferdî satıcılar için de bir temmuz prestijiyle uygulamaya başladık. Hem yetkili satıcılar için süreyi uzattık hem kişisel satıcılar için sınırlamayı getirdik. Noterler Birliği kanalıyla, noterlerle güçlü bir iş birliği yaptık.
Akabinde bugün aracı al, yarın üzerine fiyat koyup internet sitelerinde ilan et yapılıyordu. Bunu da yasakladık. İlan sitelerine bu bahiste sorumlu tuttuk. Bu ilan yasağına uymayanlara da önemli para cezaları uygulayacağımızı ilan ettik. İhlal edenlere de uyguladık. Son olarak da birinci elden daha yüksek ikinci el satış fiyatı yazamayacaklarını ilanlarda bir yönetmelikle getirdik. 31 Ağustos’ta da emlak ve oto piyasasında düzmece ilanlar yoluyla organize bir formda fiyatları şişirme, spekülasyon çalışması içinde, manipülatif uygulamalara karşı da ilan sitelerini de sorumlu tutan çok kıymetli bir yönetmelik değişikliği yaptık. İki ay müddet verdik. 1 Kasım’da uygulanmaya başlanacak. Buradaki bütün maksadımız, piyasanın mutlaka denetlenmesi, düzenlenmesi, adil, istikrarlı bir biçimde satışların, alışların bir sisteme gelmesi. Yani işini gerçek yapan ve meslek etiğine uyan herkesin karşısında biz hürmet duyuyoruz., takdir ederiz ancak oto piyasası herkesi ilgilendiren bir alan. 27 milyon araç var Türkiye’de. 26 milyon hane var. Her haneyi ilgilendiren bir husus. Belirsizlik ve dalgalı bir seyirdi. Burada haksız karlar çok büyük kelam konusu oluyordu. Bu çalışmalarımızla hükümet olarak 2 ay, 2 buçuk ay içinde piyasayı normalleştirmiş olduk.
Bir de baktık ki bütün stoklar ortaya çıktı. 3 ay sonrasına, 6 ay sonrasına araç gelebilir derken artık 3 saat, 24 saat sonrasına araç teslim ediliyor. Bunlar hoş gelişmeler. Daha değerlisi fiyatlardaki köpük kalktı, fiyatlar geri gitti. İkinci elde fiyatlarda yüzde 15’e varan düşüşler var, aslında bu devam edecek. Birinci el sıfır araçlarda da yüzde 15, 20’ler ortasında kampanyalarla indirimler yapılıyor.
Rekabet başladı. Oto piyasasında eylül, ekim, kasım ayları fiyat düşüşü manasında değerli bir periyot. Bu açıdan piyasanın olağana dönmesi, alıcılar için, satıcılar için artık olağandışı uygulamaların ortadan kalkmasını başarmak değerliydi. Biz bunu başardık. Hükümet olarak emelimiz piyasaların regüle olması, tertipli işlemesi, fahiş çıkar ya da haksız uygulamalar yapmak isteyen stokçu, vurguncu, spekülatif uygulama peşinde koşanlara fırsat vermemek. Biz de bunu devlet gücüyle ve hükümet olarak yapmaya kararlıyız.
Kesilen cezalarla ilgili şunu söylemek istiyorum. Mesela 6 ay 6 bin kilometreden kaynaklanan cezalar yalnızca 2023’te 126 firmada 52 milyon lira, ilan kısıtlamasını getirdik, buna uymayanlarla ilgili olarak 253 kişi yahut işletme 67,5 milyon lira, stokçuluk faaliyetiyle alakalı kestiğimiz ceza 102,5 milyon lira, 22 firma. Fahiş fiyat cezaları da 357 firma için 86 milyon lira olarak oto kesiminde bu cezalar kesildi. Affı zati mümkün değil. Buradaki maksadımız piyasayı durdurmak değil, berbat gayeli aksiyonlara karşı caydırıcı tedbir almak. Uygunlar, doğruyu yapanlar, bol kazansın, bizim onlarla ilgili bir şeyimiz yok, tam bilakis biz ticaretin artmasını istiyoruz. Hem iç ticaretin artması için hem ihracatın artması için çalışan bir bakanlığız. O açıdan bu çalışma kıymetliydi.
Emlakta da tesirini gösterdi bu çalışmalarımız. Emlakta da satış fiyatlarında köpük büyük ölçüde kalktı. Artık bu düzmece ilan yoluyla fiyat şişirmelerine karşı cezai ve caydırıcı önlemler içeren yönetmeliğimiz 1 Kasım’da yürürlüğe girince piyasanın daha da gerileyeceğini göreceğiz. Bu noktada bir grup kurduk. Bu takımımız çok sayıda ilanları takip ediyor, kısa mühlet içindeki köpürten fiyat artışlarıyla ilgili denetimlerini yapıyor. Bir iki güne kadar da onun sonuçlarını açıklayacağız.
Kiralar konusu Adalet Bakanlığımız, zira sonuçta mülkiyet hukuku, Borçlar Kanunu’nu ilgilendiren mevzu. Arz tarafından Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız ve vergisel boyut prestijiyle da Hazine ve Maliye Bakanlığımızın birlikte çalıştığı bir bahis. Lakin buradaki uygulama şöyle. Birebir oto yahut daire fiyatlarında, emlak fiyatlarında olduğu üzere maalesef ilan siteleri ya da bu kayıt dışı emlakçılık yapan, vergi ödemeyen, kayıt dışı olarak interneti kullanan bireylerin fiyatı şişirdiğini görüyoruz. Bizim ilan uygulamalarımız emlakçılar ortasında da sevinçle karşılandı. Dün Türkiye’deki motorlu araç satıcılarının, 70 bin firmayı temsil eden MASFED diye bir zirve kuruluşu var. 40 vilayetten liderleriyle birlikte Ticaret Bakanlığı’na gelip teşekkür ettiler. ‘Sermayemiz eriyordu, adeta yok olmak üzereydik, hükümet olarak bizi kurtardınız, dalı toparladınız. Hükümetimize, Ticaret Bakanlığımıza teşekkür ediyoruz’ dediler.
Türkiye Emlak Komitecileri Müşavirleri Federasyonu da aradı onlar da ayın 16’sında bize gelecekler. Onlar da birebir biçimde bu uygulamaların yasal, kayıtlı, işini kayıtlı yapan, vergi ödeyen emlak müşavirleri açısından da çok olumlu bir düzenleme getirdiğini, hükümete, bakanlığa teşekkür etmek istediklerini ileterek ziyaret yapacaklar.
Kira konusundaki düşünce şundan kaynaklandı. Kentsel dönüşüm çalışmaları bütün süratiyle devam ediyor. Şu ana kadar 2011’den bu yana 3 milyonun üzerinde bağımsız kısmın kentsel dönüşümü yapıldı. Bu büyük bir sayı. Kentsel dönüşüm için bir apartmandaki onlarca daireyi boşalttığı vakit, yaklaşık bir buçuk 2 sene sonra o apartmana geri dönecekler. O kadar daire sahipleri kiracı olarak dışarı çıkıyorlar. Bu değerli bir talep oluşturuyor.
İkincisi sarsıntı felaketinden çabucak sonra ki Elazığ, İzmir, Malatya üzere yerlerde de yaşandı. Sarsıntının çabucak ardından kiralarda bir anda iki üç katı artışlar oldu. Bu Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat zelzelesinden sonra 13 milyon insanın yaşadığı 11 vilayetimizden öteki kentlere önemli bir göç hareketi oldu, süreksiz de olsa. Beşerler akrabalarının yanında 3-5 hafta barınabilir. Ondan sonra bir meskene geçmek istiyor, kira talebinde bulunuyor. Böylelikle çok bir talep yükselmesi olunca bu noktada maalesef çok da yüksek çok fahiş kira fiyatı talebi ortaya çıktı. Bu noktada hükümet olarak geçen yıl ve bu yıl 1 Temmuz itibarlıya yüzde 25 sınırlamasına gittik. Bunu da uyguladık, uygulatmaya da çaba ediyoruz. Bu mevzuda kiracıların yasal hakkıdır konutlarda.
İş yerlerinde ise olağan TEFE TÜFE ortalamasıyla bu uygulama yapılıyor. Arz artırılarak bu noktada bir dengeleme yapılmaya çalışılıyor. Öteki önlemler konusunda da bu üç bakanlığımız ortak çalışmalara devam ediyorlar.
