İDDK bu kararla, Bölge Yönetim Mahkemesi kararları ortasındaki karşıtlığı giderdi
Davacıların kişilik haklarını direkt ilgilendiren niteliklerinin bulunması halinde dava ehliyeti vardır
2577 sayılı Kanun’un 2. hususunda yer alan ve iptal davasının subjektif ehliyet şartı olan “menfaat ihlali” kavramı doktrinde ve içtihatlarda dava konusu süreçle davacı ortasında kurulan şahsî, yasal, şimdiki bir menfaat bağı olarak tanımlanmaktadır. Kelamı edilen menfaat bağlantısının varlığı ve hudutları her olayda yargı yerince uyuşmazlığın niteliğine nazaran belirlenmektedir.
İptal davasına husus olan sürecin davacının menfaatini ihlal ettiğinden kelam edilebilmesi için davacıyı etkilemesi, yani davacının ferdî bir menfaatini ihlal etmesi, süreç ile davacı ortasında önemli ve makul bir ilginin bulunması gerekmektedir.
“Meşru menfaat” ilgisinden kasıt, kişi ile süreç ortasında hukuken kabul edilebilir, dinlenebilir, korunmaya paha bir ilginin varlığı iken; “kişisel menfaat” ilgisiyle sürecin, kişinin hukukunu etkilemesi, kişi bakımından hukuk aleminde sonuç doğurması kastedilmektedir.
Başvuruya mevzu olan kararlarda, davacıların muhatap oldukları kamu vazifelilerinin, davacılara yönelik fiillerinin şikayet konusu edilerek bu kamu vazifelileri hakkında disiplin süreci tesis edilmesinin istendiği, yönetimler tarafından yapılan incelemeler sonucunda ilgili kamu vazifelileri hakkında süreç tesis edilmesine gerek görülmediği, bu konunun davacılara bildirilmesi üzerine bakılan davaların açıldığı görülmektedir.
Bu çerçevede mevzu değerlendirildiğinde, karşıtlığın giderilmesi istemine husus kararlardaki üzere şikayet konusu olayların davacıların kişilik haklarını direkt ilgilendiren niteliklerinin bulunması halinde ya da şikayet sonucunda tesis edilen idari sürecin davacıların maddi yahut manevi haklarının tazmini ile ilgili tüzel sonuçlar doğurabilmesi ihtimalinin varlığı halinde ve bu konular davacılar tarafından açıklanarak ortaya koyulabiliyorsa menfaat ihlalinin ve münasebetiyle subjektif dava ehliyetinin mevcudiyeti kabul edilmelidir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No : 2023/22
Karar No : 2023/27
BÖLGE YÖNETİM MAHKEMESİ KARARLARI ORTASINDAKİ KARŞITLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİ
HAKKINDA KARAR
İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi Liderler Şurasının 06/03/2023 tarih ve E:2023/21, K:2023/21 sayılı kararıyla;
tarafından, İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 2. İdari Dava Dairesinin 31/10/2022 tarih ve E:2022/2358, K:2022/2558 sayılı kararı ile İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 29/09/2022 tarih ve E:2022/740, K:2022/909 sayılı kararı ve Gaziantep Bölge Yönetim Mahkemesi 5. İdari Dava Dairesinin 23/06/2020 tarih ve E:2020/342, K:2020/864 sayılı kararı ortasındaki tersliğin giderilmesinin istenmesi nedeniyle,
“Aykırılığın, İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi ile Gaziantep Bölge Yönetim Mahkemesi 5. İdari Dava Dairesi kararları doğrultusunda giderilmesi gerektiği” görüşüyle, 2576 sayılı Bölge Yönetim Mahkemeleri, Yönetim Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Vazifeleri Hakkında Kanun’un 3/C unsurunun 4. fıkrasının (c) bendi uyarınca belgenin Danıştaya gönderilmesi üzerine,
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hakimi ‘ün açıklamaları dinlendikten sonra bahis ile ilgili kararlar ve yasal düzenlemeler incelenerek gereği görüşüldü:
I-AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE BAHİS BÖLGE YÖNETİM MAHKEMESİ KARARLARI:
A- İSTANBUL BÖLGE YÖNETİM MAHKEMESİ 2. İDARİ DAVA DAİRESİNİN E:2022/2358 SAYILI EVRAKINA BAHİS YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istemin özeti: Davacı tarafından, 23/09/2021 tarihinde İzmit Seka Devlet Hastanesi Acil Servisinde misyonlu Dr. Y.E.Ç’nin direkt enjeksiyon önererek muayene isteğini olumsuz karşılaması ve şahsına karşı doktor etiğine yakışmayan sözlerde bulunması nedeniyle ilgili hekim hakkında disiplin soruşturması başlatılması istemiyle CİMER üzerinden 01/11/2021-02/11/2021 tarihlerinde yaptığı müracaatların aktif olmayan bir karşılıkla reddedildiğinden bahisle İzmit Seka Devlet Hastanesi Başhekimliğinin 01/12/2021 tarihli sürecinin iptali istenilmiştir.
Kocaeli 1. Yönetim Mahkemesinin 30/03/2022 tarih ve E:2021/1649, K:2022/506 sayılı kararının özeti:
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124. hususunun ikinci fıkrası; Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin 7. hususunun dördüncü fıkrası; Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 1. hususu, 4. hususunun (e) ve (g) bentleri, 5. hususunun (a) ve (b) bentleri, 6. ve 8. hususları, 9. hususunun ikinci fıkrası, 14. ve 22. unsurları; Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Mesleği Etik Kuralları’nın 5., 21. ve 23. unsurlarında yer alan kurallar aktarılarak,
Uyuşmazlığa husus olayda, belge kapsamındaki bilgi, doküman ve beyanlardan, mide bulantısı, karın ve mide ağrısı şikayeti ile İzmit Devlet Hastanesi acil servisine başvurduğu görülen davacının, acil serviste vazifeli tabip tarafından muayene edilmeden iğne yapılmak istenilmesi, iğneye karşı alerjisi olduğunun ve bayılabileceğinin tabir edilmesi üzerine “bayılırsan ayıltırız” biçiminde karşılık verilmesi formunda gelişen olay sonrası Hastaneden ayrılarak Devlet Hastanesi Acil Servisine başvurduğu ve burada vazifeli hekim tarafından muayenesinin yapılarak şikayete bahis ağrının teşhisi gayesiyle röntgeninin çekildiği ve tedavisine başlandığı göz önünde bulundurulduğunda, memurların disipline alışılmamış davranışlarını öğrendikleri tarihten itibaren mevzuatında belirtilen mühletler içinde disiplin soruşturmasını başlatmak ve gerekli cezayı uygulayarak disiplin cezası verme yetkisinin vakit aşımına uğramasını önlemek zorunda olan disiplin amirince, disipline terslik teşkil ettiği tez olunan davranışların (olayın) öğrenilmesi üzerine kelam konusu argümanların ciddiyetle ele alınması, olayın mahiyetinin ve seyrinin ortaya konulması ve aydınlığa kavuşturulması noktasında, bir soruşturmacı görevlendirilerek disiplin soruşturması açılması, varsa olay anına ait kamera manzaraları ile şahitlerin ve tarafların alınacak sözlerinin birlikte kıymetlendirilmesi suretiyle hazırlanacak soruşturma raporu dikkate alınarak bir karar alınması gerekirken, davacının disiplin soruşturması açılması istemiyle yaptığı müracaatın reddine ait dava konusu süreçte hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle sürecin iptaline karar verilmiştir.
İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 2. İdari Dava Dairesinin 31/10/2022 tarih ve E:2022/2358, K:2022/2558 sayılı kararının özeti:
2577 sayılı İdari Yargılama Metodu Kanunu’nun 2. unsurunun birinci fıkrasının (a) bendi, 14. hususunun üçüncü fıkrasının (c) bendi ile altıncı fıkrası, 15. hususunun birinci fıkrasının (b) bendi; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan kurallar aktarılarak,
Kamu görevlisinin disiplin kabahati işlediğine dair önemli bir cürüm duyurusu yahut şikayet halinde ilgili hakkında inceleme, araştırma yahut soruşturmanın yapılması zarurî olmakla birlikte, yapılan inceleme, araştırma yahut soruşturma sonucunda şikayete husus aksiyonun disipliner istikameti bulunmadığından bahisle soruşturma açılmaması, açılan soruşturma sonucunda disiplin cezası tayinine gerek görülmemesi yahut disiplin cezası tesisinin, şikayetçiyi direkt ilgilendirmeyen bir hal alan ve tek taraflı süreç niteliğine bürünen bu sonuca karşı açılan davanın incelenmesine, 2577 sayılı İdari Yargılama Kanunu’nun 14/3-(c) ve 15/1-(b) unsurları uyarınca ehliyet istikametinden imkan bulunmadığı; bu durumda, davacının, “23/09/2021 tarihinde İzmit Devlet Hastanesi Acil Servisinde misyonlu Dr ‘nin direkt enjeksiyon önererek muayene isteğini olumsuz karşılaması ve şahsına karşı doktor etiğine yakışmayan sözlerde bulunması nedeniyle ilgili hekim hakkında disiplin soruşturması başlatılması istemiyle CİMER üzerinden 01/11/2021-02/11/2021 tarihlerinde yaptığı şikayet ve müracaatların faal olmayan bir karşılıkla reddine” dair sürece karşı açtığı davada, somut bir hak yahut menfaatinin muhtel olamayacağı, subjektif dava ehliyeti şartı bulunmadığından davanın ehliyet tarafından reddine karar verilmesi gerekirken, dava konusu sürecin iptali yolunda verilen istinaf konusu kararda türel isabet bulunmadığı gerekçesiyle istinaf müracaatının kabulüyle istinafa mevzu yönetim mahkemesi kararının kaldırılmasına ve davanın ehliyet tarafından reddine kesin olarak karar verilmiştir.
B- İSTANBUL BÖLGE YÖNETİM MAHKEMESİ 3. İDARİ DAVA DAİRESİNİN E:2022/740 SAYILI BELGESİNE MEVZU YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istemin özeti: Kocaeli ili, Derince Mahallesi Aile Sıhhati Merkezinde aile tabibi olarak vazife yapan davacı tarafından, misyon yaptığı Aile Sıhhati Merkezinde hemşire olarak çalışan tarafından kendisine hakaret edildiği tarafındaki şikayeti üzerine yapılan araştırma ve inceleme uyarınca şikayete husus işçi hakkında rastgele bir süreç tesis edilmediğinin bildirilmesine dair Vilayet Sıhhat Müdürlüğünün 31/12/2021 tarih ve 663.09 sayılı sürecinin iptali istenilmiştir.
Kocaeli 2. Yönetim Mahkemesinin 14/03/2022 tarih ve E:2022/151, K:2022/348 sayılı kararının özeti:
2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 2. hususunun birinci fıkrasının (a) bendi, 14. unsurunun üçüncü fıkrasının (c) bendi, 15. hususunun birinci fıkrasının (b) bendi; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124. unsurunda yer alan kurallar aktarılarak,
Disiplin cezalarının hizmetin yeterli işlemesi ve kamu görevlisinin mevzuatta öngörülen düzenleme ve yasaklara uymasının sağlanması gayesiyle getirildiği, kamu vazifelileri hakkında yapılan şikayetlerin, disiplin hatasının ihbarı niteliğinde olduğu, şikayetçinin hak ve çıkarlarını direkt ilgilendirmediği,
Kamu vazifelileri hakkında yapılan şikayetlerin sürece konuluncaya kadar şikayetçi ve kamuyu ilgilendirirken, soruşturma başlatılıp sonuçlanması ile ortaya çıkan durum prestijiyle bu kademeden sonra soruşturulan kişi ve kamuyu ilgilendirir hale geldiği, bir öteki söz ile şikayet üzerine soruşturma yapılması ile şikayetçinin şikayet konusu olayla ve münasebetiyle soruşturma sonucu ile legal, ferdî, şimdiki menfaat bağının yönetim hukuku manasında koptuğu,
Kamu görevlisinin disiplin hatası işlediğine dair önemli bir cürüm duyurusu yahut şikayet halinde ilgili hakkında soruşturma yapılması zaruriliği bulunmakta ise de, yapılan inceleme ve araştırma sonucunda, ismi geçen hakkında soruşturma başlatılması ve disiplin cezasına karar verilmesi, idari istikametten ise bir süreç tesis edilmemesi ile şikayetçiyi direkt ilgilendirmeyen bir hal alan ve tek taraflı süreç niteliğine bürünen bu sonuca karşı açılan davanın incelenmesine ehliyet tarafından imkan bulunmadığı,
Bu durumda, aile doktoru davacının, kendisiyle tıpkı Merkezde vazife yapan kişi hakkında disiplin istikametinden süreç tesis edilmesi emeliyle yaptığı şikayet üzerine yapılan araştırma ve inceleme sonucunda şikayete husus işçi hakkında rastgele bir süreç tesis edilmediği istikametinde tesis edilen süreç, davacıyı direkt ilgilendirmeyen ve yönetimin iç işleyişine yönelik bir karar olduğundan, davanın ehliyet tarafından reddine karar verilmiştir.
İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 29/09/2022 tarih ve E:2022/740, K:2022/909 sayılı kararının özeti:
2577 sayılı İdari Yargılama Metodu Kanunu’nun 2. unsurunun birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan kural aktarılarak,
Danıştayın istikrar bulan kararlarına nazaran, davacının subjektif dava açma ehliyetinin bulunduğunun kabulü için, idari sürecin davacının legal, şahsi ve yeni bir menfaatini ihlal etmesi gerektiği, bu çerçevede, bir idari faaliyet ile dava açma ciddiyetini sağlamaya yetecek
ölçüde muhatap olup menfaat ilgisini kuran kişi ve kuruluşların, kelam konusu faaliyetle ilgili idari süreçlerin iptali istemiyle dava açabilecekleri,
Dava konusu sürecin, davacının birebir yerde vazife yapan hemşirenin kendisine hakaret ettiği teziyle şikayeti üzerine tesis edildiği dikkate alındığında, süreçle davacı ortasında menfaat ilgisinin kurulduğu, hasebiyle davacının kendi başvurusu üzerine tesis edilen sürecin iptali istemine ait davada subjektif dava açma ehliyetinin bulunduğu gerekçesiyle istinaf müracaatının kabulüyle istinafa mevzu yönetim mahkemesi kararının kaldırılmasına ve tekrar bir karar verilmek üzere belgenin mahkemesine gönderilmesine kesin olarak karar verilmiştir.
C-AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE MEVZU BAŞKA KARAR:
Gaziantep Bölge Yönetim Mahkemesi 5. İdari Dava Dairesinin 23/06/2020 tarih ve E:2020/342, K:2020/864 sayılı kararı, İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 29/09/2022 tarih ve E:2022/740, K:2022/909 sayılı kararı ile tıpkı doğrultudadır.
II-İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ OLAY:
Uyuşmazlıklarda, davacıların kendilerini direkt ilgilendiren konularda ilgili kamu vazifelileri hakkındaki şikayetleri sonucu yapılan incelemeler sonucunda, bahisle ilgili olarak süreç tesis edilmesine gerek görülmemesine yönelik süreçlerin iptali istemiyle açılan davalarda verilen farklı nitelikteki kesin kararlar üzerine incelenen tersliğin oluştuğu görülmüştür.
İLGİLİ MEVZUAT:
1-Avrupa İnsan Hakları Kontratı:
Adil yargılanma hakkı
Husus 6- 1. Herkes davasının, uygar hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların aslı konusunda karar verecek olan, … bir mahkeme tarafından, … görülmesini isteme hakkına sahiptir
2- Anayasa:
Hak arama hürriyeti
Unsur 36- Herkes, yasal vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı yahut davalı olarak tez ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir
Yargı yolu
Husus 125 – Yönetimin her türlü hareket ve süreçlerine karşı yargı yolu açıktır
3- 2577 sayılı İdari Yargılama Yolu Kanunu:
İdari dava tipleri ve idari yargı yetkisinin sınırı
Unsur 2- 1. İdari dava tipleri şunlardır:
a) İdari süreçler hakkında yetki, biçim, sebep, bahis ve niyet taraflarından biri ile hukuka
aykırı olduklarından ötürü iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları, …
4- 2576 sayılı Bölge Yönetim Mahkemeleri, Yönetim Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Misyonları Hakkında Kanun:
Bölge yönetim mahkemesi liderler heyeti:
Madde 3/C- (Ek: 18/6/2014-6545/6 md.)
5-Bölge yönetim mahkemesi liderler heyetinin vazifeleri şunlardır:
c) Emsal olaylarda, bölge yönetim mahkemesi dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar ortasında yahut farklı bölge yönetim mahkemeleri dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar ortasında terslik yahut uyuşmazlık bulunması halinde; resen yahut ilgili bölge yönetim mahkemesi dairelerinin ya da istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların bu karşıtlığın yahut uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, istemin uygun görülmesi halinde kendi görüşlerini de ekleyerek Danıştaydan bu hususta karar verilmesini istemek.
6- (Değişik:17/10/2019-7188/7 md.) Dördüncü fıkranın (c) bendine nazaran yapılacak istemler, konusuna nazaran İdari yahut Vergi Dava Daireleri Heyetine iletilir. İlgili dava daireleri kurulunca üç ay içinde karar verilir. Terslik yahut uyuşmazlığın giderilmesine ait olarak bu fıkra uyarınca verilen kararlar nihaidir.
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
İncelemeye mevzu müracaatta giderilmesi istenen karşıtlık, davacıların kendilerini direkt ilgilendiren konularda ilgili kamu vazifelileri hakkındaki şikayetleri sonucu yapılan incelemeler sonucunda, bahisle ilgili olarak süreç tesis edilmesine gerek görülmemesine yönelik süreçlerin iptali istemiyle açılan davalarda, davacıların subjektif dava ehliyetinin bulunup bulunmadığına ilişkindir.
Yukarıda metnine yer verilen 2577 sayılı Kanun’un 2. unsurunda yer alan ve iptal davasının subjektif ehliyet şartı olan “menfaat ihlali” kavramı doktrinde ve içtihatlarda dava konusu süreçle davacı ortasında kurulan ferdî, legal, aktüel bir menfaat ilgisi olarak tanımlanmaktadır. Kelamı edilen menfaat münasebetinin varlığı ve hudutları her olayda yargı yerince uyuşmazlığın niteliğine nazaran belirlenmektedir.
İptal davasına mevzu olan sürecin davacının menfaatini ihlal ettiğinden kelam edilebilmesi için davacıyı etkilemesi, yani davacının ferdî bir menfaatini ihlal etmesi, süreç ile davacı ortasında önemli ve makul bir bağlantının bulunması gerekmektedir.
“Meşru menfaat” ilgisinden kasıt, kişi ile süreç ortasında hukuken kabul edilebilir, dinlenebilir, korunmaya kıymet bir ilginin varlığı iken; “kişisel menfaat” ilgisiyle sürecin, kişinin hukukunu etkilemesi, kişi bakımından hukuk aleminde sonuç doğurması kastedilmektedir.
Başvuruya mevzu olan kararlarda, davacıların muhatap oldukları kamu vazifelilerinin, davacılara yönelik fiillerinin şikayet konusu edilerek bu kamu vazifelileri hakkında disiplin süreci tesis edilmesinin istendiği, yönetimler tarafından yapılan incelemeler sonucunda ilgili kamu vazifelileri hakkında süreç tesis edilmesine gerek görülmediği, bu konunun davacılara bildirilmesi üzerine bakılan davaların açıldığı görülmektedir.
Bu çerçevede mevzu değerlendirildiğinde, tersliğin giderilmesi istemine bahis kararlardaki üzere şikayet konusu olayların davacıların kişilik haklarını direkt ilgilendiren niteliklerinin bulunması halinde ya da şikayet sonucunda tesis edilen idari sürecin davacıların maddi yahut manevi haklarının tazmini ile ilgili hukuksal sonuçlar doğurabilmesi ihtimalinin varlığı halinde ve bu konular davacılar tarafından açıklanarak ortaya koyulabiliyorsa menfaat ihlalinin ve münasebetiyle subjektif dava ehliyetinin mevcudiyeti kabul edilmelidir.
III-SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle Bölge Yönetim Mahkemesi kararları ortasındaki tersliğin, işin aslının incelenmesi gerektiği istikametindeki İstanbul 3. İdari Dava Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesine, kesin olarak, 01/06/2023 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
